ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ

Κριτήριο Αξιολόγησης

Η αλλοτριωτική παρουσία της μηχανής

1 . Πολύ γοργά , η μηχανή απέβαλλε τον υπηρετικό χαρακτήρα της του περασμένου αιώνα – χαρακτήρα που προκαλούσε χαρά και θάμβος στον απελευθερωμένο εξαιτίας της άνθρωπο , - και στον 20^ο αιώνα αποκάλυψε , στο κορύφωμα του βιομηχανικού πολιτισμού , ένα νέο , τυραννικά αυταρχικό και απαιτητικό χαρακτήρα , που ίσως είναι και ο πραγματικό της : απαιτεί από τον άνθρωπο ριζικές δομικές αλλαγές στην ύπαρξή του και μεταβολές ουσιώδεις στον τρόπο της συμπεριφοράς του . Απαιτεί , και το κατόρθωσε , να χάσει ο άνθρωπος την παραδοσιακή του αυτοτέλεια και να προβαίνει στις ίδιες χειρονομίες , στις αυτές σκέψεις , στους ίδιους χρόνους εργασίας και σχόλης και να αλλάξει ριζικά τους στόχους του βίου του που έπαψαν να ανήκουν στο σχέδιο του ανθρώπου ως ανθρώπου . Δηλαδή : απαίτησε , και το κατόρθωσε , να μηχανοποιηθεί ο εφευρέτης της άνθρωπος , να υποταγεί ο πλάστης στο πλάσμα , ο δημιουργός στο δημιούργημα .

2 . Έτσι η μηχανή , από υπάκουος υπηρέτης , μεταμορφώθηκε σε απαιτητικό κύριο του ανθρώπου που δεν του προκαλεί πλέον χαρά αλλά ένα οξύ αίσθημα έλλειψης , ανάγκης , και « τρόμου » . Υποβάλλοντας τον αυτοματισμό στην ανθρώπινη πράξη και συμπεριφορά , οδηγεί στην καταστροφή της ανθρώπινης αυθορμησίας του ατόμου , στην αλλοίωση / αλλοτρίωση της ταυτότητάς του . Γιατί η μηχανή αφομοιώνει ένστικτα και ρυθμούς , - μιμείται και αφομοιώνει - , που από καταβολής ανήκαν στον άνθρωπο , και στο σώμα και στο νου του , στην πλήρη οργανική του ενότητα . Αλλοιώνει το παρόν αλλά και το αντίκρισμα , και την ερμηνεία του παρελθόντος . Γιατί παρωθεί τον άνθρωπο να υποτιμά , αν όχι να καταφρονεί , τις παραδοσιακές τους αξίες , να αναγκάζεται να αναπλάσει τις μορφές του κοινωνικού του βίου και , - εισχωρώντας και κατακτώντας τελικά τη σκέψη του , το εσωτερικό του πρόσωπο - , να αφαιρεί την ιερή σημασία κεφαλαιωδών γεγονότων του υπάρχειν : της γέννησης , του έρωτα , του θανάτου . Ο αυτοματισμός της μηχανής μεταγγίζεται στην κοινωνία των φύλων και η μύχια λειτουργικότητα του ανθρώπου μηχανοποιείται ραγδαία , ενώ συρρικνώνονται η ηθική του ανησυχία και τα μεταφυσικά του διερωτήματα …

3 . Γιατί η Μηχανή έχει τους νόμους της : τον αυτοματισμό , την ομοιογένεια της συμπεριφοράς , το μονοδιάστατο στόχο λειτουργίας , τον καθορισμένο αυστηρό χρόνο απόδοσης , το όμοιο πάντοτε αποτέλεσμα μέσα σε άτεγκτη επαναληπτικότητα . Επομένως , την αυτή πυκνότητα χρόνου , όχι την ποικίλη πυκνότητα του ανθρώπινου χρόνου . Για να συμβιώσει με τον άνθρωπο , έπρεπε να υπάρξει ένα σχήμα σχέσεων . Τον περασμένο αιώνα , η Μηχανή είχε υποταγεί στον εφευρέτη της , τώρα ο εφευρέτης έχει υποταγεί στη Μηχανή

4 . Αυτό δεν σημαίνει μόνο λειτουργική υποταγή . Σημαίνει ομοίωση του ανθρώπου με την Μηχανή : στον ψυχρό ωφελιμιστικό υπολογισμό που αποβλέπει κυνικά στο ευνοϊκό αποτέλεσμα . Και το αποτέλεσμα πρέπει να είναι εμπράγματο , εγκόσμιο και ν’ αφορά στην οριζοντιότητα του ανθρώπου , στην υλική εξαργύρωση της ζωής του στον κόσμο .

5 . Όλα αυτά σημαίνουν πως ανέκυψε και ισχύει μια τρομακτική απειλή κατά της μνήμης , κατά του παρελθόντος του ανθρώπου , ανασκευή και σε πολλά ακύρωσή του , αλλά και άμεση απειλή της νοητικής και ηθικής του ισορροπίας . Γιατί η Μηχανή βρίσκεται μακριά από τη συνείδηση , επιδιώκει να υπερπηδήσει το φράγμα που εκείνη υψώνει και να περάσει πέρα από τη συνείδηση . Είναι κάποια από τις κρυμμένες δυνατότητες της Υψηλής Τεχνολογίας σήμερα . Και τούτο θα σημαίνει την καταστροφή του ανθρώπου ως ανθρώπου . Άδικα δε βοήθησε η Μηχανή « αποτελεσματικά » στη διεξαγωγή των δύο Παγκοσμίων Πολέμων του αιώνα μας …

6 . Ο βηματισμός της Μηχανής μέσα σε λίγες δεκαετίες υπήρξε εντυπωσιακός : από το εργοστάσιο στους αγρούς , στα πεδία των μαχών , στο δρόμο , στα γραφεία , στο ίδιο το σπίτι τελικά . Και τώρα , στόχος η κατάκτηση του εσωτερικού ανθρώπου , να κυριαρχήσει το πράγμα μέσα στο πρόσωπο , το αντικείμενο στο υποκείμενο , ο υπηρέτης στον αφέντη . Αυτή είναι η εκπραγμάτωση του ανθρώπου , η ριζική ανατροπή του βίου του μέσα σ’ έναν οργανωμένο από τη μηχανή κόσμο , που δεν είναι βέβαια ο κόσμος του Θεού . Δεν απομένει παρά να επιλέξει « ανάμεσα στη συλλογική αυτοκτονία ή στην ευφυή χρησιμοποίηση των επιστημονικών κατακτήσεων » ( Camus )

7 . Αν λοιπόν η Μηχανή είναι το « όργανο πρόνοιας » του σύγχρονου πνευματικού μηδενισμού , τότε , επόμενο ν’ απειλεί την ίδια την ψυχή , τον ζωοφόρο πυρήνα του ανθρώπου και από την κάμψη , εξάρθρωση , εκμηδένιση , νέκρωση των ψυχών να ανακύπτει , με την πρωταγωνιστική πλέον συμπαράσταση της Μηχανής , η απάνθρωπη αυτή , ηδονολατρική κοινωνία των ανέσεων και των διασκεδάσεων , η μαζική καταναλωτική κοινωνία .

Γκάντι

Ερωτήσεις

1 . Πυκνώστε το κείμενο σε 120 – 130 λέξεις .

2 . « Τον περασμένο αιώνα η Μηχανή είχε υποταγεί στον εφευρέτη της . Τώρα ο εφευρέτης έχει υποταγεί στη Μηχανή » . σχολιάστε σε μία παράγραφο την άποψη αυτή , αναπτύσσοντάς την με επαγωγικό τρόπο .

3 . Πως επιτυγχάνεται η συνοχή μεταξύ των περιόδων της 1^ης παραγράφου και πως μεταξύ των πέντε πρώτων παραγράφων του κειμένου ;

4 . Στην 3^η παράγραφο ο συγγραφέας αναπτύσσει ένα συλλογισμό . Χαρακτηρίστε τον κατά τη μορφή και κατά το είδος .

5 .  Ποιους τρόπους και ποια μέσα πειθούς χρησιμοποιεί ο συγγραφέας στο κείμενο ;

6 . Να σχολιάσετε την επιλογή του συγγραφέα να γράψει τη λέξη « Μηχανή » με το πρώτο γράμμα κεφαλαίο .

7 . Ποια είναι η συλλογιστική πορεία και ποιοι οι τρόποι ανάπτυξης της 2^ης παραγράφου ;

Παραγωγή Λόγου

« Όλα αυτά σημαίνουν πως ανέκυψε και ισχύει μια τρομακτική απειλή κατά της μνήμης , κατά του παρελθόντος του ανθρώπου , ανασκευή και σε πολλά ακύρωσή του , αλλά και άμεση απειλή της νοητικής και ηθικής του ισορροπίας . Γιατί η Μηχανή βρίσκεται μακριά από τη συνείδηση , επιδιώκει να υπερπηδήσει το φράγμα που εκείνη υψώνει και να περάσει πέρα από τη συνείδηση . Είναι κάποια από τις κρυμμένες δυνατότητες της Υψηλής Τεχνολογίας σήμερα . Και τούτο θα σημαίνει την καταστροφή του ανθρώπου ως ανθρώπου . Άδικα δε βοήθησε η Μηχανή « αποτελεσματικά » στη διεξαγωγή των δύο Παγκοσμίων Πολέμων του αιώνα μας … «

Με αφορμή το παραπάνω απόσπασμα να γράψετε ένα αποδεικτικό δοκίμιο στο οποίο θα αναφέρεστε στις αρνητικές συνέπειες της τεχνολογίας και θα προτείνετε τρόπους αντιμετώπισής τους . 

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ

Αρνητικές συνέπειες

• Καταστροφή φυσικού περιβάλλοντος , διατάραξη οικολογικής ισορροπίας εξαιτίας , εκτός των άλλων , της τεχνοκρατικής αντίληψης στην εφαρμογή των επιτευγμάτων του σύγχρονου πολιτισμού με συνέπειες τις δυσμενείς συνθήκες διαβίωσης και την αρνητική επίδραση στην ψυχοσωματική υγεία ( έξαρση ψυχονευρωτικών διαταραχών, άγχος κ λ .π.).
• Η αλματώδης ανάπτυξη του τεχνικού πολιτισμού δίνει τη δυνατότητα τελειοποίησης των πολεμικών εξοπλισμών για τη δημιουργία μέσων μαζικής καταστροφής που απειλούν την ανθρωπότητα με ολοκληρωτικό αφανισμό                 ( κίνδυνος πυρηνικού ολέθρου ) και επιτείνουν τα αισθήματα ανασφάλειας , αβεβαιότητας για το μέλλον.
• Ο μηχανοποιημένος και κατακερματισμένος χαρακτήρας της εργασίας ( αυτοματισμός, εξειδiκευση κ. λ π.) οδηγεί στην αποξένωση του δημιουργού από τα δημιουργήματα ,  την απώλεια της χαράς από την προσωπική δημιουργία ( αλλοτρίωση ) σrην τυποποίηση, την πλήξη, την ανία και συχνά στην πνευματική μονομέρεια..
• Δημιουργούνται κίνδυνοι για τη δημοκρατία , όταν τα επιστημονικά και τεχνολογικά επιτεύγματα (κυρίως τα ΜΜΕ , οι επιστημονικές τεχνικές επηρεασμού της κοινής γνώμης κ.λ.π.) υπηρετούν συμφέροντα και πολιτικές σκοπιμότητες. Τότε, ως όργανα αποπροσανατολισμού , χαλιναγώγησης του πολίτη τον καθιστούν ενεργούμενο τους.
• Το πνεύμα υλικού ευδαιμονισμού και η συνακόλουθη υπερκατανάλωση οφείλονται, σε μεγάλο βαθμό, στη συμβολή της τεχνολογίας στη μαζική παραγωγή , την ποικιλία , ελκυστικότητα, προβολή των αγαθών και στη νοοτροπία της άνεσης και της ευκολίας που καλλιεργούν τα τεχνικά μέσα.
• Οι υλιστικές προτεραιότητες του μονοδιάστατου ανθρώπου οδηγούν στην αδιαφορία για πνευματική καλλιέργεια , στην απομάκρυνση από υψηλές αξίες , ιδανικά , στην αποστασιοποίηση από συλλογικές δραστηριότητες , στο άγχος, την υπερένταση.
• Η κυριαρχία του υπέρμετρου ορθολογισμού και του ωμού πρακτικισμού του σύγχρονου πολιτισμού οδηγούν στην απώλεια της θέλησης για ενδοσκόπηση , εσωτερική ζωή και στην αδιαφορία για τη δημιουργία ηθικά και πνευματικά ολοκληρωμένων προσωπικοτήτων
• Η ανάπτυξη των βιομηχανιών στις πόλεις είχε ως αποτέλεσμα τη δημιουργία αστυφιλικού ρεύματος για τη μετοίκηση μεγάλων πληθυσμιακών ομάδων από την περιφέρεια στα αστικά κέντρα, με όλες τις αρνητικές συνέπειες ( υποβάθμιση ποιότητας ζωής , αδυναμία επικοινωνίας και διαμόρφωσης υγιών διαπροσωπικών σχέσεων, πολύμορφη αλλοτρίωση του ατόμου, άγχος κ.λπ ).

Προϋποθέσεις για την ορθή χρήση της τεχνολογίας

• « Η τεχνολογία δεν είναι υπεύθυνη για τα κακώς κείμενα της ανθρωπότητας . Η τεχνολογία δεν είναι παρά ένα όργανο , ένα μέσο που παρέχει στον άνθρωπο δύναμη : δύναμη όμως και για το καλό και για το κακό . Το πρόβλημα δε βρίσκεται στην τεχνολογία , ούτε στη δύναμη και τον πλούτο που απελευθερώνει · βρίσκεται στη σοφία του ανθρώπου να κάνει ορθή χρήση » Ε. Κουλουμπής
• Αξιοποίηση τεχνολογίας για ικανοποίηση κοινωνικών προτεραιοτήτων
• Επανιεράχρηση των αναγκών και των προτεραιοτήτων του ανθρώπου
• Στόχος των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων οφείλει να είναι η δημιουργία επιστημόνων με ανθρωπιστικές αρχές και όχι στυγνών επαγγελματιών ( σφαιρική μόρφωση , άμυνα στη μονομέρεια της εξειδίκευσης ) , ενίσχυση των πολιτιστικών δραστηριοτήτων στα σχολεία , συστηματικότερη επαφή των μαθητών με την τέχνη , την   παράδοση , τον αθλητισμό > εξασφάλιση ενός καλύτερου πνευματικού υπόβαθρου ώστε να παρακολουθούν την τεχνολογία χωρίς να γίνονται προοδόπληκτοι , συναίσθηση της ευθύνης απέναντι στο άνθρωπο
• Οι δάσκαλοι μπορούν και οφείλουν να επηρεάσουν σημαντικά προς την συνειδητοποίηση της ευθύνης του επιστήμονα , προσανατολίζοντας τους εκκολαπτόμενους επιστήμονες προς τον ανθρωπισμό , την ελευθερία , την παιδεία ώστε να διέπονται από υψηλές αξίες και να μην υποδουλώνονται στη μηχανή .
• Ο επιστήμονας οφείλει να ενδιαφερθεί για μια τεχνολογία με ανθρώπινο πρόσωπο , ώστε να μην μετατρέπει την επιστήμη σε αυτοσκοπό , ή να μην εξυπηρετεί οικονομικοπολιτικές σκοπιμότητες
• Ο καθένας οφείλει να υιοθετήσει το μέτρο , να δείξει κοινωνική συνείδηση και πολιτική ευθύνη ώστε να αποφύγει τη μηχανοποίηση και την τυποποίηση της ζωής , αφού θα έχει ενδιαφέροντα κοινωνικά και πνευματικά
• Η επαφή με τη φύση και η γόνιμη εκμετάλλευση του ελεύθερου χρόνου θα βοηθήσουν τον πολίτη να βρει τις απαραίτητες ισορροπίες ,. δημιουργικές διεξόδους από το άγχος της καθημερινότητας και να μη θεωρεί την τεχνολογική ανάπτυξη αυτοσκοπό
• Οι πνευματικοί άνθρωποι με το κύρος που διαθέτουν , οφείλουν να ενώσουν τις δυνάμεις τους για μία κοινωνία που θα έχει την τεχνολογία όχι σαν θεό αλλά σαν εργαλείο και βοήθημα μιας άνετης ζωής . 

ΜΑΖΟΠΟΙΗΣΗ

Κριτήριο Αξιολόγησης

Μάζα και κοινότητα

1 . Η δημοκρατούμενη κοινωνία κτίζεται και στερεώνεται επάνω στις ατομικότητες των ανθρώπων , ενώ η μάζα στηρίζεται επάνω στις ορμές , στις ροπές , στο τυφλό συναίσθημα και τα κολακευόμενα του ανθρώπου ένστικτα . Η κοινότητα είναι μια οργανικά μεγαλωμένη με κοινά πεπρωμένα ενότητα ατόμων , δεμένων με τη συναίσθηση ότι συνειδητά και υπεύθυνα υπηρετούν τον ίδιο σκοπό . Η κοινότητα είναι « ολότητα » ώριμων , υπεύθυνων και αυτοκυριαρχούμενων ανθρώπων , όπου εκτιμάται το διαφοροποιημένο των μελών της , το ανόμοιο και η ατέλειά τους . Η μάζα αντίθετα αγαπά την ομοιομορφία , είναι ενιαία , όχι ολότητα , παρά « όγκος » . Τα μέλη της κατέχονται πανομοιότυπα από τις ίδιες ορμές , ένστικτα και πάθη , που θολώνουν το μάτι , και το νου , ώστε η ατομικότητα πηγαίνει πολύ πίσω , τόσο ώστε αυτή να χάνεται , να αφανίζεται ολότελα .

2 . Στη δημοκρατούμενη κοινότητα κάθε μέλος ενεργεί και δρα μέσα σ’ έναν κύκλο ανεξαρτησίας , ενώ τη μάζα και το πλήθος της το δένουν οι ορμές και το συνέχουν τα πάθη , τα οποία εξωτερικεύονται κατά τον ίδιο και απαράλλαχτα όμοιο , πανομοιότυπο τρόπο . Εκείνο που δένει την κοινότητα είναι η σύνεση , η ορθοφροσύνη , το κοινό πνεύμα , που σφυρηλατεί το δεσμό κατά συνειδητό και ελεύθερο τρόπο ανάμεσα στα διάφορα άτομα διαφόρων τάξεων . Η μάζα όμως ακολουθεί πάντα τη γραμμή που της δίνεται , δηλαδή της επιβάλλεται απ’ έξω , χωρίς να μπορεί ν’ ασκήσει κανένα είδος κριτικής . Η κοινότητα πραγματοποιεί τους σκοπούς της ακολουθώντας διάφορους δρόμους και τρόπους , γιατί σε κάθε μέλος της είναι επιτρεπτό να ζει και να δρα κατά τον τρόπο του κι ελεύθερα .

3 . Παρομοίωσαν τον άνθρωπο , δηλαδή κάθε μέλος της δημοκρατούμενης κοινότητας , με τα πετράδια του ψηφιδωτού . Το καθένα κρατά μέσα στην ατέλειά του το δικό του χρώμα και σχήμα .Το ένα συμπληρώνει το άλλο και όλα μαζί το σύνολο . Μέσα στο σύνολο και για το σύνολο έχει το καθένα την ξεχωριστή του θέση και παίρνει την αξία του . Το ένα δεν μπορεί να αντικαταστήσει το άλλο . Ωστόσο , αυτή η ανομοιότητα προσδίδει στον καθένα την αξία του . Αν όλα τα πετραδάκια ήταν όμοια κι απαράλλαχτα το ένα με το άλλο , τότε το καθένα θα μπορούσε να αντικατασταθεί από τον οποιονδήποτε τυχόντα αντιπρόσωπό του . Το ίδιο παρατηρείται και στους ανθρώπους μέσα σε μια σωστή κοινότητα . Ο ένας δεν μοιάζει με τον άλλον . Αν οι άνθρωποι ήταν τέλεια κι απαράλλαχτα όμοιοι , τότε ο καθένας θα μπορούσε να αντικατασταθεί από τον άλλον , από τον οποιονδήποτε δηλαδή τυχόντα αντιπρόσωπό του .

4 . Ωστόσο , μόνο τα κουτιά του εργοστασίου , τα προϊόντα της μηχανής επαναλαμβάνονται ίδια και παρόμοια . Ο άνθρωπος ποτέ δεν επαναλαμβάνεται ίδια και απαράλλαχτα . Ο καθένας είναι ατελής , αλλά στο δικό του τρόπο . Αυτό το ανόμοιο και η ατέλεια έχουν ως συνέπεια το απαραίτητο και το ανάλλαχτο του καθενός . Ο κάθε άνθρωπος δεν είναι πολύπλευρος , παρά είναι μοναδικός . Αυτό το « μοναδικό » δίνει στο πετραδάκι του ψηφιδωτού εν σχέσει προς το « όλον » του , την αξία του . Σ’ αυτό το μοναδικό βρίσκεται το νόημα του ανθρώπου , αυτή η μοναδικότητά του δίνει την αξία μέσα στο υπερταγμένο « όλο » . Και μόνο μέσα στο « όλο » το πρόσωπο του ανθρώπου παίρνει το νόημα της προσωπικότητας και ξεπερνά τον εαυτό του . Πάντως , η ατομική ύπαρξη του ανθρώπου έχει ανάγκη της κοινότητας , για να πάρει το νόημά της , γιατί ο άνθρωπος είναι « ζώον πολιτικόν » . Αντίθετα πάλι , η κοινότητα έχει ανάγκη της ατομικής ύπαρξης , για να αποκτήσει κι αυτή την ύπαρξή της και το νόημά της .

5 . Ακριβώς σ’ αυτό το σημείο υφίσταται η διαφορά κοινότητας και μάζας . Η μάζα δεν ανέχεται την ατομικότητα . Το άτομο στη μάζα είναι ό,τι και όπως είναι το μόριο της ασφάλτου στον ασφαλτοστρωμένο δρόμο . Κάθε μόριο της ασφάλτου είναι όμοιο και απαράλλαχτο με το άλλο , γι’ αυτό και μπορεί ν’ αντικατασταθεί με οποιοδήποτε άλλο . Αυτή η αντικατάσταση δεν έχει καμία ποιοτική αξία για το « όλο » , γιατί το « όλο » της μάζας δεν είναι ένα « όλο » με το νόημα της ολότητας , παρά είναι ένας « όγκος » . Το όλο του ψηφιδωτού μας παρουσιάζει την ομορφιά και την αρμονία . Το ασφαλτοστρωμένο , μόνο το φτηνό ωφελιμισμό . Η μάζα αγνοεί την αξία και την αξιοπρέπεια του ατόμου , αυτά που τα προσέχει η κοινότητα και τα εκτιμά πολύ . Μέσα στη δημοκρατική κοινότητα το άτομο βρίσκει τον εαυτό του . Στη μάζα χάνεται η μοναδικότητα της ύπαρξης του ατόμου , θάβεται μέσα στη μάζα, και πρέπει να θαφτεί , γιατί αυτή ενοχλείται από την ατομικότητα και γι’ αυτό στρέφεται εχθρικά προς αυτήν .

Ιω. Ν. Ξηροτύρης , « ΘΕΜΕΛΙΟ »

Ερωτήσεις

1 . Να γράψετε την περίληψη του κειμένου σε 120 λέξεις .

2 . Με ποιο τρόπο αναπτύσσεται η 1^η και η 5^η παράγραφος του κειμένου ;

3 . Στην 3^η και 5^η παράγραφο του κειμένου ο συγγραφέας χρησιμοποιεί παρομοιώσεις . Ποια η λειτουργία τους στο κείμενο ;

4 . Πάντως , η ατομική ύπαρξη του ανθρώπου έχει ανάγκη της κοινότητας , για να πάρει το νόημά της , γιατί ο άνθρωπος είναι « ζώον πολιτικόν » : Να σχολιάσετε τη διαπίστωση του συγγραφέα σε μία παράγραφο .

5 . Με ποια τεχνική αναπτύσσεται το κείμενο ; Για ποιο λόγο πιστεύετε ότι ο συγγραφέας επέλεξε τη συγκεκριμένη μέθοδο δόμησης του υλικού του ;

Παραγωγή Λόγου

Υποθέστε ότι καλείστε να εκφωνήσετε μια ομιλία ενώπιον των συμμαθητών σας με σκοπό να τους πείσετε ότι η μαζοποίηση εγκυμονεί κινδύνους για το δημοκρατικό πολίτευμα . Επίσης , σύντομα ,τους προτείνετε τρόπους αντίστασης στο φαινόμενο αυτό ( 500 – 600 λέξεις ) 

ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΠΟΙΗΣΗ

ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ

Εκπαίδευση & κοινωνικοποίηση

Η κοινωνικοποίηση θα μπορούσε να οριστεί ως η πορεία συγκρότησης και εξέλιξης της προσωπικότητας και κοινωνικής ένταξης του υποκειμένου. Σύμφωνα με τον Hurrelman, η κοινωνικοποίηση είναι η διαδικασία διαμόρφωσης και ανάπτυξης της ανθρώπινης προσωπικότητας σε εξάρτηση από και σε αντιπαράθεση με τους κοινωνικούς και πραγματικούς-υλικούς όρους ζωής, που απαντώνται σε μια συγκεκριμένη χρονική στιγμή της ιστορικής πορείας της κοινωνίας. Πρόκειται για μια διαδικασία στην οποία συμπράττουν άτομο και κοινωνία και στην πορεία της οποίας ένας βιολογικός οργανισμός διαμορφώνεται σε μια κοινωνική προσωπικότητα που αναπτύσσεται συνεχώς σε μια σχέση αλληλεπίδρασης με τις συνθήκες ζωής.

Ο Freud την παρουσιάζει με ένα δράμα, με μια πάλη που επαναλαμβάνεται αδιάκοπα ανάμεσα στα τρία μέρη της προσωπικότητας: πρώτο, τη φύση του ανθρώπινου πλάσματος, τα βιολογικά του ένστικτα, δεύτερο, τις εμπειρίες του από την πραγματικότητα, που αποτελούν το «εγώ» του και, τρίτο, το «υπερεγώ» του, την ηθική εξουσία μέσα στον άνθρωπο, τη συνείδηση που λειτουργεί ασυνείδητα. Τα πρώτα στοιχεία της η νόρμα που δημιουργεί το υπερεγώ τα παίρνει από τους γονείς και στη συνέχεια μαζεύει στοιχεία και από όσους διαδέχονται τους γονείς, όπως είναι οι δάσκαλοι, οι εθνικοί ήρωες ή οι μεγάλες φυσιογνωμίες της κοινωνίας. Σύμφωνα με τον Freud, η μελλοντική προσωπικότητα διαμορφώνεται κυρίως στην ηλικία των τεσσάρων χρόνων. Και η παραπέρα εξέλιξή της έχει ήδη καθοριστεί. Κυρίαρχη θέση, κατ' αυτόν, στη διαδικασία της κοινωνικοποίησης έχει η οικογένεια.

Η εκπαίδευση, με την πλατιά έννοια του όρου, από την παιδική ηλικία ως την ενηλικίωση, αποτελεί ένα ζωτικό μέσο κοινωνικού ελέγχου. Η σημασία της αυξήθηκε κατά πολύ στην τελευταία εικοσαετία με την ταχύτατη επέκταση της εκπαίδευσης όλων των επιπέδων στις αναπτυσσόμενες χώρες. Με την εκπαίδευση οι νέες γενιές μαθαίνουν τους κοινωνικούς κανόνες και τις ποινές που επιβάλλονται σε περίπτωση παράβασής τους. Διδάσκονται, ακόμα, τη «θέση» τους και τις «υποχρεώσεις» τους στο σύστημα κοινωνικής διαφοροποίησης και στρωμάτωσης.

Στις σύγχρονες κοινωνίες, όπου προεξάρχει η γενική εκπαίδευση και όπου εμφανίζεται μια σημαντική επαγγελματική ομάδα δασκάλων, η εκπαίδευση αποτελεί επίσης ένα σημαντικό τύπο κοινωνικού ελέγχου (ως πηγή της επιστημονικής γνώσης), που ανταγωνίζεται και καμιά φορά συγκρούεται με άλλους τύπους ελέγχου. Η σύγκρουση αυτή μπορεί να γίνει ιδιαίτερα έντονη με την επέκταση της ανώτατης εκπαίδευσης σε πολύ μεγαλύτερο τμήμα του πληθυσμού, όπως δείχνει η εμπειρία των τελευταίων χρόνων στην Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική. Το εκπαιδευτικό σύστημα μπορεί να γίνει ένας από τους κύριους παράγοντες μεταβολών και καινοτομιών στον τομέα των κοινωνικών κανόνων.

Από όλα αυτά θα μπορούσε εύκολα να υποθέσει κανείς ότι η εκπαίδευση μέσα σε μια κοινωνία που εξελίσσεται με γρήγορο ρυθμό είναι εκτεθειμένη σε σημαντικές εντάσεις. Ως υπερασπιστής της «παράδοσης», αναλαμβάνει συνήθως ένα πολύ συντηρητικό ρόλο. Έχοντας υπόψη ότι το μέλλον θα είναι πολύ διαφορετικό από το παρόν, μπορούμε να φανταστούμε πως και η εκπαίδευση πρέπει να είναι εξαιρετικά εύκαμπτη. Η σύγκρουση αυτή είναι πέρα για πέρα αναπόφευκτη μέσα σε μια ασταθή κοινωνία, όπως αυτή του σύγχρονου δυτικού πολιτισμού. Κωνσταντίνος Ραμπίδης, Σχολικός Σύμβουλος Π.Ε., H κοινωνικοποίηση του ανθρώπου: Γενική θεώρησημε ειδικότερη αναφορά στην εκπαίδευση, Eπιστημονικό Bήμα, τ.6, - Mάρτιος 2007.

Ερωτήσεις

1. Να γραφεί η περίληψη του παραπάνω κειμένου σε 80 λέξεις.

25 Μον.

2. Πώς επιδρά η εκπαίδευση στην κοινωνικοποίηση του ατόμου, σύμφωνα με τον συγγραφέα;

10 Μον.

3. «Έχοντας υπόψη ότι το μέλλον θα είναι πολύ διαφορετικό από το παρόν, μπορούμε να φανταστούμε πως και η εκπαίδευση πρέπει να είναι εξαιρετικά εύκαμπτη»: να αναλυθεί το νόημα της παραπάνω πρότασης σε δύο παραγράφους, με τη μέθοδο της αιτιολόγησης.

10 Μον.

4. Με συγκεκριμένη αναφορά στο κείμενο, να παρουσιάσετε τους τρόπους πειθούς που χρησιμοποιεί ο συγγραφέας.

5 Μον.

5. α. Να εντοπίσετε και να αναλύσετε το συλλογισμό με τον οποίο αναπτύσσεται η δεύτερη παράγραφος του κειμένου.

4 Μον.

β. Να γραφούν οι αντίθετες λέξεις των επιτονισμένων λέξεων του κειμένου.

6 Μον.

6.  Η κοινωνικοποίηση θεωρείται μια διαδικασία, η οποία συντελείται σε όλη τη διάρκεια της ζωής του ατόμου. Αφού παρουσιάσετε τους φορείς της και με ποιον τρόπο μπορούν να εντάξουν ομαλά το άτομο στην κοινωνία, να αναφερθείτε στους κινδύνους που ελλοχεύουν, όταν η διαδικασία αυτή δε συντελείται ορθά. (Αποδεικτικό δοκίμιο, 500-550 λέξεων).

40 Μον.

ΒΙΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ - ΚΛΩΝΟΠΟΙΗΣΗ

Κριτήριο Αξιολόγησης : ΒΙΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ

Η Βιοτεχνολογία και ένα δικαίωμα στην άγνοια

1 . Φαίνεται ότι ένα από τα μεγάλα επιτεύγματα της σύγχρονης βιολογίας είναι η ικανότητά της να προβλέπει ότι ορισμένες ασθένειες θα πλήξουν κάποιον άνθρωπο σε ένα μέλλον που μπορεί να προσδιορισθεί με αρκετή ακρίβεια . Αυτό πετυχαίνεται με τη συλλογή πληροφοριών που περιέχονται στο ανθρώπινο γονιδίωμα και αφορά , βέβαια , ασθένειες κληρονομικές . Η πιο σπουδαία από αυτές , εξαιτίας της διάδοσής της και της βαρύτητάς της , είναι η λεγόμενη νόσος του Αλτσχάιμερ : αναλύοντας το γονιδίωμα , μπορούμε να ξέρουμε με πιθανότητα που φτάνει στα όρια της βεβαιότητας , ότι κάποιος , γύρω στα σαράντα ή τα πενήντα του χρόνια , θα περιπέσει σε μια κατάσταση άνοιας ,. χάνοντας βασικές λειτουργίες της συνείδησης . Η νόσος δεν είναι σπάνια ( γύρω στο 1% του πληθυσμού υπολογίζεται ) και τρόπος θεραπείας δεν υπάρχει , για την ώρα τουλάχιστον .

2 . Αυτή η δυνατότητα της βιολογίας θέτει ένα μεγάλο πρόβλημα στη βιοηθική : αν κάποιες εξετάσεις δώσουν αυτή την πληροφορία στον βιολόγο – εξεταστή , ποια πρέπει να είναι η τύχη αυτής της πληροφορίας ;  Εξαφανίζεται , κρατιέται μυστική ή ανακοινώνεται ; Και σε ποιον , στον ίδιο το μελλοντικό πάσχοντα , στους στενούς συγγενείς του , σε ενδιαφερόμενους τρίτους , σε πρόσωπα που πρόκειται να έρθουν με αυτόν σε κάποιον στενό δεσμό ; Το ερώτημα έχει κάποιες ομοιότητες – αλλά και κρίσιμες διαφορές – με το παλαιό ερώτημα , αν στον καταδικασμένο άρρωστο πρέπει να αποκαλύπτεται η αλήθεια . Και η απάντηση αναγκαστικά συνδέεται με τους σκοπούς που θα μπορούσε και έχει , σ’ αυτή την περίπτωση , η ανακοίνωση της πρόβλεψης .

3 . Ας ξεκαθαρίσουμε , πρώτα , το έδαφος του προβλήματος με τον αποκλεισμό των κάθε κατηγορίας τρίτων και εκείνων που έχουν οικονομικά συμφέροντα και εκείνων που έχουν άλλα , πιο ανθρώπινα ενδιαφέροντα . Για το θέμα αυτό , εκτός από τις ηθικές ευαισθησίες , υπάρχουν και νομικές διατάξεις ( π.χ. για τα προσωπικά   δεδομένα ) που , καταρχήν , απαγορεύουν τη γνωστοποίηση σε τρίτους πληροφοριών για την υγεία ενός   προσώπου . Έτσι , δεν μπορεί ο κάτοχος τέτοιων πληροφοριών , για το παρόν ή το μέλλον , να τις δώσει στον εργοδότη ή τον μέλλοντα εργοδότη , στον ασφαλιστή ή τον μέλλοντα ασφαλιστή , ακόμα ούτε στον παραγωγό φαρμακευτικών προϊόντων που θα ήθελε να τα διαφημίσει . Το ίδιο απαγορευμένη , νομίζω , - αν και ηθικά κάπως προβληματική – είναι η γνωστοποίηση σε στενούς συγγενείς ( που μπορεί να ενδιαφέρονται για τη διάγνωση σχετικής ασθένειας και σε αυτούς τους ίδιους ) ή σε πρόσωπα που πρόκειται να αποκτήσουν κάποιον οικογενειακό δεσμό εκείνον που πρόκειται να αρρωστήσει .

4 . Ποιοι λόγοι θα μπορούσαν να συνηγορήσουν υπέρ της αποκάλυψης της κακιάς πρόβλεψης στον ίδιο τον ενδιαφερόμενο – πάντα με δεδομένο ότι δεν μπορεί να κάνει τίποτα για να την αποτρέψει . α ) Συχνά αναφέρεται ως δικαίωμα της ενημέρωσης ότι , έτσι , ο μέλλων να αρρωστήσει θα μπορέσει να οργανώσει καλύτερα τη ζωή του και για το διάστημα της άνοιάς του , δηλαδή της ουσιαστικής πνευματικής ανυπαρξίας του , β ) θα κρίνει έτσι αν πρέπει να παντρευτεί ή να αποκτήσει παιδιά , αν πρέπει να αναλάβει κάποιες οικονομικές ή άλλες υποχρεώσεις που θα τον βαρύνουν , όταν δεν θα μπορεί να ανταποκριθεί . Κι ακόμα γ ) αναφέρεται ότι η γνώση του ενδιαφερομένου θα επιτρέψει κάποια ψυχολογική προετοιμασία του συγγενικού του περιβάλλοντος για να μπορέσει να ανταποκριθεί στις ιδιαίτερες συνθήκες της ζωής που θα διαμορφωθεί .

5 . Απέναντι σ’ αυτά – ίσως και άλλα – πλεονεκτήματα της ενημέρωσης , υπάρχουν σοβαρά μειονεκτήματα . Το κυριότερο είναι ότι τα λίγα ή πολλά χρόνια που του υπολείπονται να ζήσει με υγεία θα τα ζήσει φαρμακωμένος από την προσμονή της κατάστασης που τον περιμένει . Τι κέφι θα έχει για δημιουργική δουλειά , για σχεδιασμό του μέλλοντος ή και για απόλαυση του παρόντος , όταν κάθε μέρα θα αναζητεί κάποια πρώτα συμπτώματα ενός σκοτεινού μέλλοντος ; Ακόμα και ο πειρασμός της αυτοκτονίας θα προβάλλει ως λογικά δικαιωμένη σύντμηση μιας ζωής που είναι προορισμένη να έχει κακό τέλος . Και , βέβαια , αυτή η ιδιάζουσα ψυχολογική κατάσταση της υπό προθεσμίαν καταδίκης σε μία ζωή περίπου φυτική δεν μπορεί παρά να έχει άμεσο αντίκτυποι στο οικογενειακό και το κοινωνικό περιβάλλον , σαν μια κηλίδα δυστυχίας που εξαπλώνεται πρόωρα .

6 . Η επισήμανση αυτών των μειονεκτημάτων δεν αντικρούεται με τη σκέψη ότι , έτσι κι αλλιώς ,το τέλος της ζωής είναι κακό αφού είναι ο θάνατος . Γιατί ο θάνατος είναι μια στιγμή , μετά την οποία κανείς δεν ξέρει τι συμβαίνει – πιθανότατα τίποτα . Ενώ μια ζωή χωρίς συνείδηση έχει κάποια διάρκεια , και αν δεν ξέρουμε τι αισθάνεται αυτός που τη ζει – τίποτα κι εδώ ; - ξέρουμε πάντως τι εικόνα δίνει στους άλλους , τι ανάγκες έχει από τους άλλους , τι ανάμεικτα συναισθήματα μπορεί να προκαλεί σ’ αυτούς τους άλλους . Και δεν είναι παράλογο να προτιμήσει κανείς , όσο ακόμα μπορεί να αποφασίζει , το τέλος πριν από μια τέτοια συνέχεια .

7 . Το πρόβλημα έχει μια πρόσθετη δυσκολία που οφείλεται στις περιστάσεις που συνοδεύουν στην πράξη τις σχετικές εξετάσεις . Βιολογικές εξετάσεις των γονιδίων ολόκληρου του πληθυσμού για την τυχόν πρόβλεψη μιας κατοπινής άνοιας είναι πρακτικά αδύνατη . Αναγκαστικά θα γίνει μόνον όταν έχουν γεννηθεί κάποιες υπόνοιες κυρίως από το γεγονός ότι πάσχουν από τη νόσο κάποιοι στενοί συγγενείς . Για την εξέταση αυτή πρέπει ή όχι να ζητηθεί η άδεια του ενδιαφερομένου ; Μόνον η άρνηση του ενδιαφερομένου να υποβληθεί το γονιδίωμά του σ’ αυτήν την εξέταση μπορεί να ματαιώσει την πληροφόρησή του . Γιατί αν πει ναι στην εξέταση , η συνέχεια είναι προδικασμένη : αν η εξέταση είναι αρνητική , όλα είναι εντάξει · αν όμως είναι θετική , η απόκρυψη του αποτελέσματος είναι ουσιαστικά αδύνατη εξαιτίας μιας αξεπέραστης λογικής αντίφασης : η γνώση συγκεκριμένης άγνοιας ισοδυναμεί με γνώση αυτού που θα έπρεπε να αγνοηθεί . Έτσι γίνει απραγματοποίητη η λύση , να αποφασίσει ο ίδιος ο ενδιαφερόμενος αν θέλει ή όχι να μάθει το αποτέλεσμα της εξέτασης των γονιδίων του για τυχόν πρόβλεψη της νόσου .

8 . Το πρόβλημα παραμένει ανοιχτό , θέμα προσωπικών προτιμήσεων . Ίσως θα έπρεπε παράλληλα προς το δικαίωμα της γνώσης που αναγνωρίζεται ( δικαίωμα στη μόρφωση αλλά και δικαίωμα στην ενημέρωση για τις πληροφορίες που κατέχει κάποιος τρίτος και που με αφορούν ) να αναγνωρίζεται , ως απόρροια του δικαιώματος της προσωπικότητας , και ένα δικαίωμα στην άγνοια : να μην πληροφορούμαι ό,τι δεν θέλω να πληροφορηθώ – έστω στο μέτρο που η άγνοιά μου δεν κινδυνεύει να βλάψει τους άλλους . Μπορεί κανείς να ζήσει χωρίς  αυταπάτες ;

9 . Η σκέψη αυτή έχει μονιμότερη ισχύ , ακόμα και πέρα από το συγκεκριμένο πρόβλημα που εξετάστηκε . Αλλά στον ορίζοντα διαφαίνεται και μια άλλη λύση , ρόδινη : οι σύγχρονες έρευνες της βιολογίας για παραγωγή ιστών αναπλήρωσης από τη διαφοροποίηση γονιμοποιημένων ωαρίων ( αν δεν εμποδιστούν από μεταφυσικές προκαταλήψεις ) ίσως επιτρέψουν τη θεραπεία ασθενειών που τώρα λογίζονται ανίατες , ανάμεσα σε αυτές και της νόσου Αλτσχάιμερ .

Γ. Κουμαντος , ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ , 23 – 9 – 2002

Ερωτήσεις

1 . Να δώσετε την περίληψη του κειμένου σε 120 – 140 λέξεις .

2 . Να δώσετε έναν πλαγιότιτλο για κάθε παράγραφο του κειμένου .

3 . Να εντοπίσετε μέσα στο κείμενο πέντε επιστημονικούς όρους .

4 . Ποιο είναι το θέμα του κειμένου και ποια η θέση του συγγραφέα απέναντι σ’ αυτό ;

5 . Να εξετάσετε τη λειτουργία των ερωτημάτων στην 5^η παράγραφο του κειμένου .

6 . Ποια είναι η δομή και ποιοι οι τρόποι ανάπτυξης της 3^ης παραγράφου ;

Παραγωγή Λόγου

Ποιες επιπτώσεις θεωρείτε πως μπορεί να έχει για τον άνθρωπο η παράνομη χρήση πληροφοριών που αφορούν την προδιάθεσή του να νοήσει και πως μπορεί να προστατευτεί ο άνθρωπος από μια τέτοια εκμετάλλευση των προσωπικών του δεδομένων ; Αναπτύξτε τις απόψεις σας σε ένα άρθρο που θα δημοσιευτεί σε περιοδικό της περιοχής σας . ( 500 λέξεις ) 

ΕΠΙΣΤΗΜΗ - ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ

Κριτήριο Αξιολόγησης : ΕΠΙΣΤΗΜΗ - ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ

Το Νο 0069 πέθανε …

Ηθικά ερωτήματα γεννά η δοκιμαστική εφαρμογή φαρμάκων μεγάλων εταιρειών σε μικρά παιδιά της Αφρικής , της Ασίας , της πρώην Ανατολικής Ευρώπης και της Λατινικής Αμερικής , με τις « απώλειες » που μεταφράζονται απλώς σε χαμένες παιδικές ζωούλες να προδίδουν αυτή την ίδια ελπιδοφόρο υπόσχεση που αφήνει και μόνο η πληροφορία των πειραματισμών για μια νέα θεραπεία .

Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση μιας 10χρονης μικρούλας από τη Νιγηρία , που αποκάλυψε πρόσφατα η εφημερίδα « Ουάσινγκτον Ποστ » και ήταν αφορμή για μια ολόκληρη έρευνα που έφερε στο φως ένα απαράδεκτο σύστημα δοκιμών , όπου τα ιδιωτικά συμφέροντα θριαμβεύουν σε βάρος « φθηνών » ανθρώπινων ζωών . Η 10χρονη Νιγηριανή που ζύγιζε λιγότερο από 19 κιλά , προσεβλήθη από μηνιγγίτιδα τον Απρίλιο του 1996 . Με κάποιον τρόπο , το- κοριτσάκι βρήκε καταφύγιο σε ένα στρατόπεδο όπου αλλοδαποί γιατροί διένειμαν ελεύθερα ακριβά φάρμακα . Πίσω από την ίδια πύλη , η οποία είχε καταληφθεί από πλήθη ανθρώπων που υπέφεραν υπήρχαν δύο διαφορετικές κλινικές : μια ανθρωπιστική πρωτοβουλία των Γιατρών χωρίς Σύνορα κι ένα ερευνητικό κέντρο της  « Pfizer » της γνωστής μεγάλης φαρμακοβιομηχανίας . Οι ερευνητές της χρησιμοποίησαν την επιδημία μηνιγγίτιδας εκτελώντας πειράματα σε παιδιά με ένα πολλά υποσχόμενο νέο αντιβιοτικό , όπως πίστευαν, ένα φάρμακο που ακόμη δεν είχε λάβει έγκριση στις ΗΠΑ και είχε το όνομα « Trovan » .

Η φαρμακοβιομηχανία δεν μπορούσε να βρει ασθενείς στις ΗΠΑ για να εκτελέσει τα πειράματά της κι έτσι κατέφυγε στην πόλη Κάνο της Νιγηρίας , για να αξιοποιήσει τους πολλούς πάσχοντες . Γιατροί που συνεργάζονταν στα πειράματά της πήραν δείγμα νωτιαίου μυελού από τη μικρούλα , ανίχνευσαν τα συμπτώματα και την κατέγραψαν ως το Νο 0069 του τομέα δοκιμών Νο 6587 στο πείραμα Νο 154 – 149 . Της χορήγησαν 56mg του φαρμάκου . Την επόμενη μέρα η δύναμη του κοριτσιου εξατμιζόταν . Όπως δείχνουν και τα στοιχεία της φαρμακοβιομηχανίας , το ένα της μάτι πάγωσε . Την τρίτη μέρα πέθανε .

Η έκθεση της ίδια της εταιρείας είναι σαφής . Αντιμετώπιση : « Η δόση εξακολουθούσε να χορηγείται αμετάβλητη » . Αποτέλεσμα : « Θάνατος » . Κανείς στην πραγματικότητα δεν ξέρει τι θα γινόταν αν είχε σταματήσει να παίρνει το « Trovan » . Το σίγουρο είναι ότι πειράματα , ακόμη και με επικίνδυνα φάρμακα , εκτελούνται , χωρίς επαρκή ανεξάρτητη επίβλεψη . Εξαθλιωμένοι και ελλιπούς μόρφωσης ασθενείς γίνονται συχνά πειραματόζωα , χωρίς να το έχουν καταλάβει . Οι φαρμακοβιομηχανίες , από την πλευρά τους , δέχονται ισχυρές πιέσεις από το Κογκρέσο , αλλά και από ομάδες άσκησης πίεσης για να εξελίξουν όσο το δυνατόν γρηγορότερα τα υπό δοκιμή φάρμακα ώστε να λάβουν έγκριση και να δοθούν στην κυκλοφορία . « Πειράζει » άραγε , που θα θυσιαστούν « κάποιοι φτωχοί , για να σωθούν τελικά τυχεροί πολίτες των πιο ανεπτυγμένων χωρών ; »

( Από τον ημερήσιο Τύπο )

Ερωτήσεις

1 . Να πυκνώσετε το περιεχόμενο του άρθρου σε 80 – 100 λέξεις .

2 . Να σχηματίσετε το δομικό διάγραμμα του κειμένου .

3. Να εντοπίσετε το θέμα και τη θέση του συγγραφέα .

4. Το τεκμηριώσετε την κατάταξη του κειμένου στην κειμενική κατηγοία του άρθρου με στοιχεία περιεχομένου και ύφους .

5. Να σχολιάσετε τη λειτουργία του τίτλου και να τον αντικαταστήσετε με έναν τίτλο που να μην περιέχει σχόλιο .

6. Να εξετάσετε τη λειτουργία του καταληκτικού ερωτήματος στον επίλογο του κειμένου .

Παραγωγή Λόγου

Το κείμενο που σας δόθηκε θίγει ένα επίκαιρο θέμα σχετικά με το σκοπό της σύγχρονης επιστημονικής έρευνας και τα μέσα που αυτή χρησιμοποιεί . Αφού διευκρινίσετε τις διάφορες απόψεις για τα κριτήρια σύμφωνα με τα οποία διαμορφώνεται η επιστημονική έρευνα , να αναπτύξετε τις απόψεις σας για την ευθύνη του επιστήμονα απέναντι στην ανθρωπότητα . ( 500 λέξεις ) 

ΜΑΖΟΠΟΙΗΣΗ

ΜΑΖΟΠΟΙΗΣΗ

Ορισμοί

• Μάζα : Ένα ευρύ αδιαφοροποίητο και αδιάρθρωτο σύνολο προσώπων που παρέχει την ψευδαίσθηση της εγγύτητας και του ανήκειν σε ένα ομοιογενές σύνολο . Αποτελεί υποκατάστατο και φενάκη της κοινωνικότητας που εκπορεύεται από την αλλοτρίωση του ανθρώπου και τον αντικοινωνικό και απάνθρωπο σύγχρονο τρόπο ζωής .
• Μαζοποίηση : Η τάση του σύγχρονου ανθρώπου να εξομοιώνεται με τους άλλους και να οδηγείται στην απώλεια της ατομικότητάς του και στην απορρόφησή του από τη μάζα , αφού έχει απολέσει τα ιδιαίτερα εκείνα χαρακτηριστικά που τον καθιστούν οντότητα αυτόνομη , μοναδική και αυτόφωτη .
• Κομφορμισμός : Η τάση του ανθρώπου να προσαρμόζει τη συμπεριφορά του στις αντιλήψεις , τις συνήθειες , τα έθιμα κλπ. της κοινωνίας στην οποία ανήκει , ακόμα κι αν δεν τον εκφράζουν .

Τα χαρακτηριστικά του ανθρώπου – κομφορμιστή

• βίαιη και αυταρχική συμπεριφορά απέναντι σε οποιονδήποτε διαφορετικό
• πρόταξη των δικαιωμάτων του χωρίς συνυπολογισμό των υποχρεώσεών του
• homo teleopticus , αδιαφορία για τα γενικότερα προβλήματα της εποχής : καταστροφή της φύσης , ανεργία , εγκληματικότητα
• αδιαφορία και αποστασιοποίηση από τα κοινά
• ανάπτυξη μηδενιστικής κριτικής πάνω στις δραστηριότητες άλλων , χωρίς να υπάρχει η κατάλληλη γνώση
• εύκολη εξαγωγή συμπερασμάτων πάνω σε σύνθετα ζητήματα , φανατισμός και χειραγώγηση , απογοήτευση και παραίτηση

Μορφές της μαζοποίησης

Μαζική διασκέδαση Ισοπεδωτική πειθαρχία του στρατού Μαζική αγορά και κατανάλωση Ομοιομορφία στον τρόπο ένδυσης , διατροφής , συμπεριφοράς Εμπορευματοποιημένη τέχνη , μαζική κουλτούρα

Οπαδοποίηση και εμπορευματοποίηση στο χώρο του αθλητισμού Πολιτικός φανατισμός , τυπική λειτουργία της δημοκρατίας , λαϊκισμός  Θρησκευτικός φανατισμός Υπερειδίκευση , τεχνοκρατία

Αίτια της μαζοποίησης

Ευθύνη του ατόμου

• Αυτοαλλοτρίωση , πνευματική ένδεια , αποπνευματοποίηση - απώλεια κρίσης , αδυναμία δημιουργικής αμφιβολίας , γόνιμης αμφισβήτησης > αδιαφορία , ωχαδερφισμός > μειωμένη αντίσταση σε προπαγανδιστικούς μηχανισμούς , παραίτηση από το δικαίωμα και υποχρέωση του σκέπτεσθαι
• Φόβος απόρριψης από την κοινωνία , έλλειψη αυτοπεποίθησης , ανασφάλεια = επιθυμία ένταξης στο κοινωνικό σύνολο , φόβος αποκλεισμού και περιθωριοποίησης , ατολμία διαφοροποίησης > συμμόρφωση , υποταγή , κομφορμισμός με τα κοινωνικά στερεότυπα

Σύγχρονες συνθήκες

• Συνθήκες ζωής στα αστικά κέντρα : διόγκωση των μεγαλουπόλεων , συνωστισμός , ανωνυμία > απροσωποποίηση
• Κατάρρευση αξιών , απουσία ιδανικών , ηθική παρακμή > απογοήτευση , αποπροσανατολισμός , μηδενιστική θεώρηση της ζωής , ισοπέδωση των πάντων και της ανθρώπινης προσωπικότητας
• Εκβιομηχάνιση εργασίας και ψυχαγωγίας , τεχνοκρατικό πνεύμα > εγκλωβισμός στα στενά της ειδίκευσης , μηχανοποίηση της σκέψης , στέρηση δημιουργίας και πρωτοβουλιών , εμπορευματοποιημένη και μαζική κουλτούρα , κατευθυνόμενη και τυποποιημένη διασκέδαση – ψυχαγωγία 
• Οργανωμένα συμφέροντα πολιτικών , θρησκευτικών και αθλητικών οργανώσεων > λαϊκισμός , προπαγάνδα > όξυνση του φανατισμού και της πόλωσης σε άτομα που έχουν ανάγκη να ενταχθούν σε κάποιο σύνολο 
• Ανέχεια , στερήσεις , εξαθλίωση > εξάρτηση , ανασφάλεια , αγώνας για την κάλυψη βασικών αναγκών > εύκολη αποδοχή ιδεολογιών ή μεσσιανικών κινημάτων και υποσχέσεων
• Υλιστικό πνεύμα της εποχής , καταιγισμός με διαφημιστικά μηνύματα , υπερκατανάλωση , μόδα > κυριαρχία του υλικού ευδαιμονισμού > πτώχευση των ανθρωπιστικών ιδανικών

Ευθύνη των φορέων αγωγής

• Εκπαίδευση : έμφαση στην τεχνική κατάρτιση , χρησιμοθηρική προσέγγιση της γνώσης > αδυναμία παροχής σφαιρικής παιδείας , καλλιέργειας της κριτικής σκέψης και της ικανότητας για αμφισβήτηση , αυτοκαθορισμό
• ΜΜΕ : παρέχουν έτοιμα , προπαρασκευασμένα duplicata ( υποκατάστατα ) , πρότυπα ζωής μέσω της παντοδυναμίας της εικόνας > παθητικοποιούν και αιχμαλωτίζουν τη σκέψη του δέκτη   
• Πολιτεία : απρόσωπη κρατική γραφειοκρατία , ομοιογένεια των στόχων , διαχειριστική πολιτική , χρησιμοθηρικοί στόχοι = ο πολίτης αντιμετωπίζεται ως στατιστικό στοιχείο > απαξίωση του πολιτικού συστήματος > αδιαφορία

Συνέπειες της μαζοποίησης

Για το άτομο

• Ηθικό επίπεδο : αναίρεση της ατομικότητας και της μοναδικότητας του ατόμου > εκφυλισμός της   αξιοπρέπειας , απώλεια συναίσθησης της κοινής ευθύνης
• Ψυχικό επίπεδο : απώλεια αυτοτέλειας , αυτοκυριαρχίας , αλλοτρίωση > ο άνθρωπος άβουλο και ετερόφωτο          ον , έρμαιο των παθών και των ενστίκτων της αγέλης , επιθετικότητα , βιαιότητα
• Πνευματικό επίπεδο : νέκρωση κριτικής , απώλεια λογικής , στέρηση προβληματισμού > πνευματική υποδούλωση , επιρρέπεια στο φανατισμό , το δογματισμό , τη μισαλλοδοξία

Για το σύνολο

• Κοινωνικό επίπεδο : καλλιέργεια φανατισμού , έξαρση παθών , αντικοινωνικές μορφές συμπεριφοράς , αδιαφορία για τα κοινωνικά προβλήματα , στασιμότητα στην επίλυσή τους , ρατσιστικές εκδηλώσεις , περιθωριοποίηση δακτυλοδεικτούμενων ομάδων > διάσπαση του κοινωνικού ιστού , διασάλευση της κοινωνικής ευρυθμίας
• Πολιτικό επίπεδο : κατίσχυση της δημαγωγίας , του πολιτικού φανατισμού , υπονόμευση της δημοκρατίας > κυριαρχία ολοκληρωτικών καθεστώτων , απομάκρυνση του πολίτη από τη λήψη αποφάσεων , μετατροπή του σε ψηφοφόρο , αδυναμία ουσιαστικού ελέγχου της ηγεσίας
• Πολιτιστικό επίπεδο : απώλεια πρωτοβουλίας , ελεύθερης σκέψης και δημιουργίας > πολιτιστική στασιμότητα > ξενομανία , μοντερνισμός > μαζική κουλτούρα
• Εθνικό επίπεδο : αλλοτρίωση εθνικής συνείδησης και εθνικής φυσιογνωμίας
• Διεθνές επίπεδο : παγκόσμια τυποποίηση , ομοιομορφία , ισοπέδωση των ιδιαιτεροτήτων > πολιτικός , κοινωνικός και πολιτισμικός καισαρισμός των ισχυρών

Νέοι και κοινωνικός κομφορμισμός

1^η στάση : αντιδραστικοί , επαναστάτες , αμφισβητίες , ριζοσπάστες , ενεργητικοί , δραστήριοι , ιδεολόγοι , με διάθεση πρωτοτυπίας και διαφοροποίησης > δεν υιοθετούν τις τάσεις , τις αρχές της ευρύτερης κοινωνικής ομάδας > δεν πέφτουν θύματα του κομφορμισμού

2^η στάση : επιπόλαιοι , ανώριμοι , παρορμητικοί ,κρίνουν με το συναίσθημα , μιμούνται εύκολα και άγονα , απόλυτοι από έπαρση και αλαζονεία , αδιαμόρφωτοι , χωρίς ολοκληρωμένη ικανότητα κρίσης > συχνά είναι πιο ευάλωτοι στις επιταγές της μάζας και στο φανατισμό

Τρόποι αντιμετώπισης της μαζοποίησης

Ευθύνη του ατόμου

• Ανάπτυξη προβληματισμού , γόνιμη αμφισβήτηση , καλλιέργεια κριτικής σκέψης > αποφυγή δογματισμού και φανατισμού , έλεγχος των μεταδιδόμενων μηνυμάτων , επιλεκτική άντληση στοιχείων της μόδας , διασταύρωση πληροφοριών , ισχυροποίηση της προσωπικότητας > δημιουργία μιας αυτόνομης , ελεύθερης και ανεξάρτητης προσωπικότητας , ενός ατόμου ικανού να αλιεύσει από την ομάδα ό,τι κρίνει ως αληθινό με τα δικά του κριτήρια .

Ευθύνη των φορέων αγωγής

• Οικογένεια – Σχολείο : καλλιέργεια της προσωπικότητας με την παροχή σφαιρικής , ανθρωπιστικής παιδείας > ενεργοποίηση του νέου με το διάλογο , τη συμμετοχικότητα στη λήψη αποφάσεων , την ανάληψη  πρωτοβουλιών και ευθυνών > σφαιρική αντίληψη του κόσμου > ενεργητικός νους
• ΜΜΕ : έλεγχος των μεταδιδόμενων μηνυμάτων , υιοθέτηση μιας παιδευτικής , ψυχαγωγικής νοοτροπίας
• Πολιτεία : αναπροσανατολισμός των στόχων του πολιτικού συστήματος , ισχυροποίηση της τοπικής αυτοδιοίκησης ώστε να γίνει εφικτή η συμμετοχή των πολιτών , διοικητική αποκέντρωση , σεβασμός απέναντι στον πολίτη , εξανθρωπισμός της διακυβέρνησης και του κρατικού μηχανισμού
• Πνευματικοί άνθρωποι : διαρκής στράτευση με στόχο την κατάδειξη των συνεπειών της μαζοποίησης > οι πνευματικοί άνθρωποι οφείλουν να λειτουργήσουν όπως η αλογόμυγα που ενοχλεί το νωχελικό κοινωνικό σώμα 

Γενικότεροι τρόποι

• Αντίσταση κατά του καταναλωτισμού , του υλοκρατικού πνεύματος , της αποπνευματοποίησης , του διαφημιστικού βομβαρδισμού , του μιμητισμού , αναθεώρηση των αξιών και στόχων της ζωής , δημιουργική αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου , απεγκλωβισμός από τα στενά της ειδίκευσης
• Συνειδητοποίηση της αξίας κάθε πολιτισμού όχι με την στείρα προγονοπληξία , αλλά με τη διαφύλαξη των γόνιμων στοιχείων που συνιστούν την εθνική κληρονομιά .
• Ενασχόληση με τον αθλητισμό και κυρίως με το ομαδικό παιχνίδι > κατανόηση της διαφοράς ανάμεσα στις έννοιες της ομαδικότητας και της μαζοποίησης , του συνόλου και της μάζας   

ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΠΟΙΗΣΗ

ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΠΟΙΗΣΗ

Ορισμός

Η διαδικασία με την οποία οι άνθρωποι μαθαίνουν να συμμορφώνονται στους κοινωνικούς κανόνες υιοθετώντας τον τρόπο ζωής , την κουλτούρα και τις αρχές της κοινωνίας στην οποία ζουν . Η διαδικασία αυτή περνά από την εσωτερίκευση των κανόνων λειτουργίας του οργανωμένου συνόλου , με την προσπάθεια δηλαδή αυτοπειθαρχίας στο καθιερωμένο μοντέλο συμπεριφοράς και την προσπάθεια προσαρμογής της συμπεριφοράς ώστε να γίνεται αποδεκτή και αρεστή από τα υπόλοιπα κοινωνικοποιημένα μέλη του . 

Στάδια κοινωνικοποίησης

1^ο στάδιο : οικογένεια        /    2^ο στάδιο : σχολείο    /      3^ο στάδιο : κατά την ενηλικίωση

Φορείς κοινωνικοποίησης

• Θεσμοθετημένοι : οικογένεια , εκπαίδευση , θρησκεία , πολιτεία
• Μη θεσμοθετημένοι : κοινωνικές συναναστροφές ( γειτονιά , φιλικές σχέσεις , σύλλογοι κα. ) , εργασιακός   χώρος , ΜΜΕ , πνευματικοί άνθρωποι , αθλητισμός

Η αξία της κοινωνικοποίησης

• Με την ομαλή κοινωνικοποίηση , που σέβεται την ιδιαιτερότητα και την αυτονομία του , το άτομο εντάσσεται στην κοινωνική ζωή , καλλιεργεί τις κοινωνικές αρετές ( συνεργασία , συλλογικότητα , ομαδικό πνεύμα , αλληλεγγύη ) και αναπτύσσει υγιείς διαπροσωπικές σχέσεις , εντάσσεται σε κοινωνικές ομάδες , δραστηριοποιείται για την αντιμετώπιση κοινωνικών προβλημάτων
• Διαμορφώνει υγιή πολιτική συνείδηση , αφού κατανοεί το περιεχόμενο της πολιτικής και ως ενεργός πολίτης αναπτύσσει συλλογική διάθεση , ενημερώνεται για τις πολιτικές εξελίξεις , εντάσσεται σε πολιτικούς συλλόγους
• Ηθικοποιεί τη συμπεριφορά του , γιατί υιοθετεί ηθικά αποδεκτές αρχές , αποδέχεται τους κοινούς συμβιωτικούς κανόνες ( σεβασμός , εγκράτεια ,ειλικρίνεια , εντιμότητα , συνέπεια , υπευθυνότητα )
• Ισορροπεί ψυχοσυναισθηματικά , επειδή καλύπτει τις συναισθηματικές του ανάγκες και απαλλάσσεται απ’ την ψυχοφθόρα μοναξιά , την αίσθηση της απομόνωσης και της περιθωριοποίησης
• Υιοθετεί υπεύθυνη επαγγελματική συμπεριφορά γιατί έχει γαλουχηθεί με τις αξίες της υπευθυνότητας , της συνέπειας , της εργατικότητας και της συνεργασίας

Η αξία της κοινωνικής ομάδας

Γνώσεις , πνευματική τροφή αξίες , ιδανικά , πρότυπα κάλυψη συναισθηματικών αναγκών κάλυψη επικοινωνιακών αναγκών

κάλυψη υλικών αναγκών ασφάλεια αίσθηση του συνανήκειν καλλιέργεια κοινωνικής συνείδησης

Δείγματα ελλιπούς κοινωνικοποίησης

• Μαζοποίηση , κοινωνικός κομφορμισμός : Η κοινωνικοποίηση λειτουργεί ως ισοπεδωτικός μηχανισμός που δεν σέβεται την αυτονομία και την ιδιαιτερότητα του ατόμου
• Βία , επιθετικότητα , εγκληματικότητα , ναρκωτικά ,. περιθωριοποίηση
• Αδιαφορία για τα προβλήματα που απασχολούν την κοινωνία και την πολιτική
• Ατομικισμός , ωφελιμισμός , εγωκεντρισμός , πρόταξη του ατομικού συμφέροντος έναντι του ατομικού
• Ανηθικότητα , ιδιοτέλεια
• Η απομάκρυνση από την παράδοση
• Η υποπληροφόρηση
• Η αδυναμία σύναψης κοινωνικών σχέσεων και οι τυπικότητα , ψυχρότητα στις σχέσεις αυτές