ΒΙΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ - ΚΛΩΝΟΠΟΙΗΣΗ

Κριτήριο Αξιολόγησης : ΒΙΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ

Η Βιοτεχνολογία και ένα δικαίωμα στην άγνοια

1 . Φαίνεται ότι ένα από τα μεγάλα επιτεύγματα της σύγχρονης βιολογίας είναι η ικανότητά της να προβλέπει ότι ορισμένες ασθένειες θα πλήξουν κάποιον άνθρωπο σε ένα μέλλον που μπορεί να προσδιορισθεί με αρκετή ακρίβεια . Αυτό πετυχαίνεται με τη συλλογή πληροφοριών που περιέχονται στο ανθρώπινο γονιδίωμα και αφορά , βέβαια , ασθένειες κληρονομικές . Η πιο σπουδαία από αυτές , εξαιτίας της διάδοσής της και της βαρύτητάς της , είναι η λεγόμενη νόσος του Αλτσχάιμερ : αναλύοντας το γονιδίωμα , μπορούμε να ξέρουμε με πιθανότητα που φτάνει στα όρια της βεβαιότητας , ότι κάποιος , γύρω στα σαράντα ή τα πενήντα του χρόνια , θα περιπέσει σε μια κατάσταση άνοιας ,. χάνοντας βασικές λειτουργίες της συνείδησης . Η νόσος δεν είναι σπάνια ( γύρω στο 1% του πληθυσμού υπολογίζεται ) και τρόπος θεραπείας δεν υπάρχει , για την ώρα τουλάχιστον .

2 . Αυτή η δυνατότητα της βιολογίας θέτει ένα μεγάλο πρόβλημα στη βιοηθική : αν κάποιες εξετάσεις δώσουν αυτή την πληροφορία στον βιολόγο – εξεταστή , ποια πρέπει να είναι η τύχη αυτής της πληροφορίας ;  Εξαφανίζεται , κρατιέται μυστική ή ανακοινώνεται ; Και σε ποιον , στον ίδιο το μελλοντικό πάσχοντα , στους στενούς συγγενείς του , σε ενδιαφερόμενους τρίτους , σε πρόσωπα που πρόκειται να έρθουν με αυτόν σε κάποιον στενό δεσμό ; Το ερώτημα έχει κάποιες ομοιότητες – αλλά και κρίσιμες διαφορές – με το παλαιό ερώτημα , αν στον καταδικασμένο άρρωστο πρέπει να αποκαλύπτεται η αλήθεια . Και η απάντηση αναγκαστικά συνδέεται με τους σκοπούς που θα μπορούσε και έχει , σ’ αυτή την περίπτωση , η ανακοίνωση της πρόβλεψης .

3 . Ας ξεκαθαρίσουμε , πρώτα , το έδαφος του προβλήματος με τον αποκλεισμό των κάθε κατηγορίας τρίτων και εκείνων που έχουν οικονομικά συμφέροντα και εκείνων που έχουν άλλα , πιο ανθρώπινα ενδιαφέροντα . Για το θέμα αυτό , εκτός από τις ηθικές ευαισθησίες , υπάρχουν και νομικές διατάξεις ( π.χ. για τα προσωπικά   δεδομένα ) που , καταρχήν , απαγορεύουν τη γνωστοποίηση σε τρίτους πληροφοριών για την υγεία ενός   προσώπου . Έτσι , δεν μπορεί ο κάτοχος τέτοιων πληροφοριών , για το παρόν ή το μέλλον , να τις δώσει στον εργοδότη ή τον μέλλοντα εργοδότη , στον ασφαλιστή ή τον μέλλοντα ασφαλιστή , ακόμα ούτε στον παραγωγό φαρμακευτικών προϊόντων που θα ήθελε να τα διαφημίσει . Το ίδιο απαγορευμένη , νομίζω , - αν και ηθικά κάπως προβληματική – είναι η γνωστοποίηση σε στενούς συγγενείς ( που μπορεί να ενδιαφέρονται για τη διάγνωση σχετικής ασθένειας και σε αυτούς τους ίδιους ) ή σε πρόσωπα που πρόκειται να αποκτήσουν κάποιον οικογενειακό δεσμό εκείνον που πρόκειται να αρρωστήσει .

4 . Ποιοι λόγοι θα μπορούσαν να συνηγορήσουν υπέρ της αποκάλυψης της κακιάς πρόβλεψης στον ίδιο τον ενδιαφερόμενο – πάντα με δεδομένο ότι δεν μπορεί να κάνει τίποτα για να την αποτρέψει . α ) Συχνά αναφέρεται ως δικαίωμα της ενημέρωσης ότι , έτσι , ο μέλλων να αρρωστήσει θα μπορέσει να οργανώσει καλύτερα τη ζωή του και για το διάστημα της άνοιάς του , δηλαδή της ουσιαστικής πνευματικής ανυπαρξίας του , β ) θα κρίνει έτσι αν πρέπει να παντρευτεί ή να αποκτήσει παιδιά , αν πρέπει να αναλάβει κάποιες οικονομικές ή άλλες υποχρεώσεις που θα τον βαρύνουν , όταν δεν θα μπορεί να ανταποκριθεί . Κι ακόμα γ ) αναφέρεται ότι η γνώση του ενδιαφερομένου θα επιτρέψει κάποια ψυχολογική προετοιμασία του συγγενικού του περιβάλλοντος για να μπορέσει να ανταποκριθεί στις ιδιαίτερες συνθήκες της ζωής που θα διαμορφωθεί .

5 . Απέναντι σ’ αυτά – ίσως και άλλα – πλεονεκτήματα της ενημέρωσης , υπάρχουν σοβαρά μειονεκτήματα . Το κυριότερο είναι ότι τα λίγα ή πολλά χρόνια που του υπολείπονται να ζήσει με υγεία θα τα ζήσει φαρμακωμένος από την προσμονή της κατάστασης που τον περιμένει . Τι κέφι θα έχει για δημιουργική δουλειά , για σχεδιασμό του μέλλοντος ή και για απόλαυση του παρόντος , όταν κάθε μέρα θα αναζητεί κάποια πρώτα συμπτώματα ενός σκοτεινού μέλλοντος ; Ακόμα και ο πειρασμός της αυτοκτονίας θα προβάλλει ως λογικά δικαιωμένη σύντμηση μιας ζωής που είναι προορισμένη να έχει κακό τέλος . Και , βέβαια , αυτή η ιδιάζουσα ψυχολογική κατάσταση της υπό προθεσμίαν καταδίκης σε μία ζωή περίπου φυτική δεν μπορεί παρά να έχει άμεσο αντίκτυποι στο οικογενειακό και το κοινωνικό περιβάλλον , σαν μια κηλίδα δυστυχίας που εξαπλώνεται πρόωρα .

6 . Η επισήμανση αυτών των μειονεκτημάτων δεν αντικρούεται με τη σκέψη ότι , έτσι κι αλλιώς ,το τέλος της ζωής είναι κακό αφού είναι ο θάνατος . Γιατί ο θάνατος είναι μια στιγμή , μετά την οποία κανείς δεν ξέρει τι συμβαίνει – πιθανότατα τίποτα . Ενώ μια ζωή χωρίς συνείδηση έχει κάποια διάρκεια , και αν δεν ξέρουμε τι αισθάνεται αυτός που τη ζει – τίποτα κι εδώ ; - ξέρουμε πάντως τι εικόνα δίνει στους άλλους , τι ανάγκες έχει από τους άλλους , τι ανάμεικτα συναισθήματα μπορεί να προκαλεί σ’ αυτούς τους άλλους . Και δεν είναι παράλογο να προτιμήσει κανείς , όσο ακόμα μπορεί να αποφασίζει , το τέλος πριν από μια τέτοια συνέχεια .

7 . Το πρόβλημα έχει μια πρόσθετη δυσκολία που οφείλεται στις περιστάσεις που συνοδεύουν στην πράξη τις σχετικές εξετάσεις . Βιολογικές εξετάσεις των γονιδίων ολόκληρου του πληθυσμού για την τυχόν πρόβλεψη μιας κατοπινής άνοιας είναι πρακτικά αδύνατη . Αναγκαστικά θα γίνει μόνον όταν έχουν γεννηθεί κάποιες υπόνοιες κυρίως από το γεγονός ότι πάσχουν από τη νόσο κάποιοι στενοί συγγενείς . Για την εξέταση αυτή πρέπει ή όχι να ζητηθεί η άδεια του ενδιαφερομένου ; Μόνον η άρνηση του ενδιαφερομένου να υποβληθεί το γονιδίωμά του σ’ αυτήν την εξέταση μπορεί να ματαιώσει την πληροφόρησή του . Γιατί αν πει ναι στην εξέταση , η συνέχεια είναι προδικασμένη : αν η εξέταση είναι αρνητική , όλα είναι εντάξει · αν όμως είναι θετική , η απόκρυψη του αποτελέσματος είναι ουσιαστικά αδύνατη εξαιτίας μιας αξεπέραστης λογικής αντίφασης : η γνώση συγκεκριμένης άγνοιας ισοδυναμεί με γνώση αυτού που θα έπρεπε να αγνοηθεί . Έτσι γίνει απραγματοποίητη η λύση , να αποφασίσει ο ίδιος ο ενδιαφερόμενος αν θέλει ή όχι να μάθει το αποτέλεσμα της εξέτασης των γονιδίων του για τυχόν πρόβλεψη της νόσου .

8 . Το πρόβλημα παραμένει ανοιχτό , θέμα προσωπικών προτιμήσεων . Ίσως θα έπρεπε παράλληλα προς το δικαίωμα της γνώσης που αναγνωρίζεται ( δικαίωμα στη μόρφωση αλλά και δικαίωμα στην ενημέρωση για τις πληροφορίες που κατέχει κάποιος τρίτος και που με αφορούν ) να αναγνωρίζεται , ως απόρροια του δικαιώματος της προσωπικότητας , και ένα δικαίωμα στην άγνοια : να μην πληροφορούμαι ό,τι δεν θέλω να πληροφορηθώ – έστω στο μέτρο που η άγνοιά μου δεν κινδυνεύει να βλάψει τους άλλους . Μπορεί κανείς να ζήσει χωρίς  αυταπάτες ;

9 . Η σκέψη αυτή έχει μονιμότερη ισχύ , ακόμα και πέρα από το συγκεκριμένο πρόβλημα που εξετάστηκε . Αλλά στον ορίζοντα διαφαίνεται και μια άλλη λύση , ρόδινη : οι σύγχρονες έρευνες της βιολογίας για παραγωγή ιστών αναπλήρωσης από τη διαφοροποίηση γονιμοποιημένων ωαρίων ( αν δεν εμποδιστούν από μεταφυσικές προκαταλήψεις ) ίσως επιτρέψουν τη θεραπεία ασθενειών που τώρα λογίζονται ανίατες , ανάμεσα σε αυτές και της νόσου Αλτσχάιμερ .

Γ. Κουμαντος , ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ , 23 – 9 – 2002

Ερωτήσεις

1 . Να δώσετε την περίληψη του κειμένου σε 120 – 140 λέξεις .

2 . Να δώσετε έναν πλαγιότιτλο για κάθε παράγραφο του κειμένου .

3 . Να εντοπίσετε μέσα στο κείμενο πέντε επιστημονικούς όρους .

4 . Ποιο είναι το θέμα του κειμένου και ποια η θέση του συγγραφέα απέναντι σ’ αυτό ;

5 . Να εξετάσετε τη λειτουργία των ερωτημάτων στην 5^η παράγραφο του κειμένου .

6 . Ποια είναι η δομή και ποιοι οι τρόποι ανάπτυξης της 3^ης παραγράφου ;

Παραγωγή Λόγου

Ποιες επιπτώσεις θεωρείτε πως μπορεί να έχει για τον άνθρωπο η παράνομη χρήση πληροφοριών που αφορούν την προδιάθεσή του να νοήσει και πως μπορεί να προστατευτεί ο άνθρωπος από μια τέτοια εκμετάλλευση των προσωπικών του δεδομένων ; Αναπτύξτε τις απόψεις σας σε ένα άρθρο που θα δημοσιευτεί σε περιοδικό της περιοχής σας . ( 500 λέξεις )