ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ 2004

ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ^΄ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΠΕΜΠΤΗ 20 ΜΑΪΟΥ 2004

ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ∆ΕΙΑΣ

ΚΕΙΜΕΝΟ

 Ένας ξένος συγγραφέας έχει κάνει την παρατήρηση ότι, αν ο ∆άσκαλος δεν πλουτίζει ούτε ανακαινίζει τα επιστηµονικά του εφόδια και τις επαγγελµατικές του δεξιότητες, είναι γιατί έχει να κάνει πάντοτε µε παιδιά, ανώριµους δηλαδή και µε περιορισµένη ικανότητα ανθρώπους, που εύκολα δεσπόζει στον κύκλο τους. Εποµένως, του λείπει ο «ανταγωνισµός» µε οµοίους του, που είναι πάντοτε έτοιµοι και πολλές φορές ικανοί να του αµφισβητήσουν την υπεροχή, όπως συµβαίνει στα άλλα επαγγέλµατα. ∆εν χρειάζεται να «πολεµήσει» σκληρά και προς σκληρούς αντιπάλους, σαν τους βιοπαλαιστές· µέσα στην τάξη είναι ο «ένας», «ο παντογνώστης», «ο φωτισµένος». Ποια δύναµη και ποια σοφία µπορούν ν' αντιπαρατάξουν στο «πνεύµα» του οι µικροί µαθητές; Και για τούτο επαναπαύεται στα λιγοστά πνευµατικά του κεφάλαια.

Αξιοπρόσεχτη η παρατήρηση. ∆εν αληθεύει όµως στη δική µας εποχή. Γιατί σήµερα και τα παιδιά είναι πολύ διαφορετικά από άλλοτε και ο αέρας, το «κλίµα» του σχολείου έχει αλλάξει. Παλαιότερα ο µαθητής περίµενε να φωτιστεί αποκλειστικά και µόνο από το ∆άσκαλό του. Σήµερα οι πηγές των πληροφοριών έχουν πολλαπλασιαστεί σε βαθµό εκπληκτικό και οι κρουνοί τους (η εφηµερίδα, το περιοδικό, το ραδιόφωνο, η τηλεόραση) ρέουν µέσα στο σπίτι. Μπορεί λοιπόν ο µαθητής, ανάλογα µε τη δύναµη και την όρεξή του, να προµηθεύεται ελεύθερα και απεριόριστα «ειδήσεις»     από     όλες     τις     περιοχές     της     ανθρώπινης περιέργειας: ιστορικές, γεωγραφικές, βιολογικές, ανθρωπολογικές, φυσικής, χηµείας, κοσµογραφίας, ηλεκτρολογίας, κάθε λογής «τεχνικής».

Έπειτα, το σηµερινό «παιδί» έχει λευτερωθεί από τους «κληρονοµικούς» ενδοιασµούς, τις πλεγµατικές αναχαιτίσεις που παλαιότερα έκαναν το µαθητή να σκύβει παθητικά το κεφάλι και να δέχεται αδιαµαρτύρητα την «αυθεντία» του ∆ασκάλου, του οποιουδήποτε ∆ασκάλου. Σηκώνεται και διατυπώνει µε θάρρος προς κάθε κατεύθυνση τις απορίες, τις αντιρρήσεις, τις δικές του γνώµες. Και επειδή σήµερα σειέται παντού το κοινωνικό έδαφος από τα προβλήµατα που έχουν γεννήσει οι οικονοµικές εξελίξεις και οι πολιτικές ζυµώσεις σε όλες τις χώρες του κόσµου, η «αµφισβήτηση» έχει εισβάλει στα σχολεία και έχει κάνει δύσκολο το έργο του ∆ασκάλου.

Πάρε το λοιπόν απόφαση. ∆εν είσαι πια ο «τυχερός» ∆άσκαλος των αρχών του αιώνα µας, που ήξερε και πίστευε «ακριβώς» (ή περίπου ακριβώς) όσα περίµεναν να ακούσουν από αυτόν τα ολιγαρκή και ντροπαλά παιδιά του σχολείου εκείνης της εποχής. Είσαι (οφείλεις να είσαι, δεν µπορείς παρά να είσαι) ο ∆άσκαλος ενός άλλου καιρού κι ενός άλλου κόσµου, που πρέπει να πλησιάσεις µια ταραγµένη νεότητα, ορµητική και απαιτητική, και να τη βοηθήσεις να βρει το δρόµο της.

Πρόσεξε πόσο συγκρούονται οι γνώµες των συναδέλφων σου, όταν χαρακτηρίζουν τη σηµερινή Νεότητα συγκρίνοντάς την µε την παλαιότερη.

Σπάνια βρίσκεται κανείς να την εγκωµιάσει. Οι πιο πολλοί την κατηγορούν ότι έχασε τη φιλοπονία, το φιλότιµο, τη ντροπή, τις αρετές που κάνουν τον νέο άνθρωπο συµπαθητικό, αγαπητό.

Μη βιαστείς να συµφωνήσεις µαζί τους. Εσύ να κάνεις προσεχτικές παρατηρήσεις και να σχηµατίσεις τη δική σου γνώµη.

—Πώς;— Αυτό είναι το µυστικό σου. Πάντως, όχι µε απειλές και µε λοιδορίες ούτε µε ειρωνείες και σαρκασµούς. Αλλά µε την πειθώ, που είναι τόσο πιο αποτελεσµατική, όσο επιχειρείται πιο πολύ µε το ζωντανό παράδειγµα, παρά µε τα άψυχα λόγια. Πρώτα όµως να κερδίσεις την εµπιστοσύνη του Νέου.

(Ε. Π. Παπανούτσος, «Η Παιδεία το µεγάλο µας πρόβληµα», Αθήνα 1976,   ∆ιασκευή )

 Α .  Να γράψετε στο τετράδιό σας την περίληψη του κειµένου που σας δόθηκε    (80-100 λέξεις).

Μονάδες 25

 Β1 . Σε µια παράγραφο 70 - 80 λέξεων να διατυπώσετε την άποψή σας για το περιεχόµενο του παρακάτω αποσπάσµατος: «Σήµερα οι πηγές των πληροφοριών έχουν πολλαπλασιαστεί σε βαθµό εκπληκτικό και οι κρουνοί τους (η εφηµερίδα, το περιοδικό, το ραδιόφωνο, η τηλεόραση) ρέουν µέσα στο σπίτι».

Μονάδες 5

 Β2.  Να βρείτε τη δοµή και τους τρόπους ανάπτυξης της δεύτερης παραγράφου.

Μονάδες 5

Β3 . Ποια είναι η συλλογιστική πορεία (παραγωγική - επαγωγική) του παρακάτω συλλογισµού; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.

- όπου απουσιάζει  ο  ανταγωνισµός,  ο  άνθρωπος  δεν πλουτίζει τα εφόδιά του.

- σε παλαιές εποχές απουσίαζε ο ανταγωνισµός.

Άρα,  ο  άνθρωπος  σε  παλιές  εποχές  δεν  πλούτιζε  τα εφόδιά του.

Να  αξιολογήσετε  τον  παραπάνω  συλλογισµό  ως προς την αλήθεια, την εγκυρότητα και την ορθότητά του. (Να   θεωρήσετε   ότι   οι   προκείµενες ανταποκρίνονται στην πραγµατικότητα).

Μονάδες 8

 Β4 . α . Αφού λάβετε υπόψη τη σηµασία που έχουν οι παρακάτω φράσεις στη δεύτερη παράγραφο του κειµένου, να σηµειώσετε στο τετράδιό σας σε ποιες από αυτές η γλώσσα λειτουργεί αναφορικά και σε ποιες ποιητικά.

i. ... σήµερα τα παιδιά είναι διαφορετικά,

ii. ...το «κλίµα» του σχολείου έχει αλλάξει,

iii. ...ο µαθητής περίµενε να φωτιστεί από το ∆άσκαλο.

iv. ... οι κρουνοί ρέουν µέσα στο σπίτι.

Μονάδες 4

 β .  παντογνώστης, αποκλειστικά, εκπληκτικό:

 Να αναλύσετε τις λέξεις στα συνθετικά τους και από το δεύτερο συνθετικό της κάθε λέξης να σχηµατίσετε µια δική σας (απλή ή σύνθετη) λέξη.

Μονάδες 3

Γ .  Ως τελειόφοιτος να γράψεις ένα άρθρο 400-500 λέξεων για την τοπική εφηµερίδα. Στο άρθρο αυτό, µε βάση τη σχολική σου εµπειρία , να αναφέρεις τι προσφέρει το σχολείο για την αντιµετώπιση του καθηµερινού καταιγισµού των πληροφοριών και την ένταξη των τελειοφοίτων στην κοινωνία. Ποιες αλλαγές θα πρότεινες για τη βελτίωση αυτών των προσφορών του σχολείου ;

Μονάδες 50