Κριτήριο Αξιολόγησης : ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ-ΠΟΙΝΗ

Νομιμότητα και ηθικότητα

1 . Ο γραπτός  νόμοs ορίζει το « ποιόν » των πράξεων , τι επιτρέπεται και τι δεν επιτρέπεται . Πρέπει εδώ να σημειώσουμε και κάτι πολύ σημαντικό : ότι δηλαδή η τήρηση του νόμου δεν επαφίεται στην ελεύθερη προαίρεση των ατόμων . Το δίκαιο επιβάλλει προσαρμογή , η τήρη¬σή του θεωρείται απαρέγκλιτη . Την τήρηση των νόμών, την προσαρμογń στο δίκαιο ονομάζουμε νομιμότητα . Η νομιμότητα θεωρήθηκε και θεωρείται από πολλούς αρετή , αλλά και καθήκον του πολίτη . Θεωρούμε όμως ότι η τόσο πλατιά διατυμπανιζόμενη αρχή ότι η τήρηση των νόμων αποτελεί αρετή του πολίτη , δεν είναι παρά σύνθημα πολιτικής και κοινωνικής σκοπιμότη¬τας ανά τους αιώνες , που είχε ως σκοπό τη μείωση ή την εκμηδένιση των αντιδράσεων απένα¬ντι σε κάποιες κοινωνικές πραγματικότητες ή συστήματα , και τούτο γιατί , όπως αναφέρθηκε , ο νόμοs δεν επαφίεται στη διάθεση του καθενός και , επιπλέον, γιατί αν από μόνος του ο νόμος είναι αντικειμενικός και δίκαιος γίνεται εύκολα αποδεκτός .

2 . Το επιχείρημα ότι η τήρηση των νόμων αποτελεί θεμέλιο λίθο για την κοινωνική συνοχή , ότι διαμορφώνει καταστάσεις ομαλότητας για την παραπέρα ανάπτυξη , είναι σωστό . Όμως δεν μπορούμε να ισχυριστούμε ότι η τήρηση των νόμων ( των οποιωνδήποτε νόμων ) είναι πάντα αρετή . Η τακτική της υπακοής στο νόμο ( στον κάθε  νόμο ) μπορεί να οδηγήσει στην εθελοδουλεία . 

3 . Αν ασφαλώς είναι ανέντιμο να μην πειθαρχώ στους νόμουs που προέρχονται από δημοκρατικές  διαδικασίες , είναι περισσότερο αισχρό να πειθαρχώ στους νόμους των τυράννων . Αλ¬λά ακόμα και νόμοι που είναι αποτέλεσμα δημοκρατικών διαδικασιών , μπορεί να μην εξυπη-ρετούν το κοινωνικό σύνολο ή να εξυπηρετούν μια τάξη σε βάρoς των άλλων . Είναι γνωστό απ’ την ιστορία ότι οι οικονομικά ισχυρές τάξεις καθορίζουν το νομικό πλαίσιο της κοινωνίας... Έτσι  , λοιπόν, όπως η τήρηση του νόμου είναι αρετή , το ίδιο και η καταπολέμηση των ανελεύ¬θερων νόμων και καθεστώτων είναι αρετή...

4 . … Όμως υπάρχει ακόμα ένα σύνολο ενεργειών και λεπτομερειών ή και παραλείψεων που δεν καθορίζονται απ' το γραπτό δίκαιο . Σ' αυτό το χώρο που εναπομένει υπεισέρχεται η ηθική . Όχι πως  η ηθική δεν υπεισέρχεται σε πράξεις στις οποίες αναφέρεται το γραπτό δίκαιο , ούτε , όπως υποστηρίζεται , η ηθική ελέγχει μόνο τις εσωτερικές πράξεις , ενώ ο νόμος τις εξωτερικές ... 

5 . Εξάλλου , μια πράξη μπορεί να είναι νόμιμη , αλλά να μην είναι ηθική , γιατί, κατά μια αντί-ληψη , ο νόμος επιβάλλει το minimum των υποχρεώσεων, ενώ η ηθική απαιτεί πολύ περισσό¬τερα και γιατί ακόμα ο νόμος ,  κάποιος ή κάποιοι νόμοι , δεν είναι πάντα δίκαιοι , δεν ταυτίζονται με τη δικαιοσύνη και την ηθική...

6 . Επειδή  λοιπόν το δίκαιο κρίνει όχι όλες τις περιπτώσεις και όλες τις μορφές συμπεριφο¬ράς , επειδή ,  πολλές φορές ,  άλλη είναι η εξωτερική συμπεριφορά του ατόμου και άλλη η εσωτερική του στάση, με την έννοια ότι πολλές φορές κάνει πράγματα απλώς και μόνο για να φαίνεται , ή από φόβο ή από υστεροβουλία , ενώ άλλη είναι η πραγματική του θέληση , και αντίστροφα , δεν κάνει πράγματα , αν τα θέλει , επειδή η ηθικότητα δεν είναι συμμόρφωση¬ « σκοπιμότητας »  - όπως μπορεί να είναι στην περίπτωση της συμμόρφωσης προς το νόμο, της νομιμότητας - πρέπει να θεωρήσουμε ότι η ηθικότητα υπερέχει απέναντι στη νομιμότητα . Έτσι ,  η νομιμότητα δε σημαίνει αναγκαστικά και ηθικότητα , χωρίς αυτό να αποκλείεται . Μπορεί επίσης μια πράξη να κριθεί και σαν νόμιμη και σαν ηθική , όπως επίσης να κριθεί νόμιμη κι όχι ηθική , ή ακόμα να κριθεί σαν ηθική, αλλά όχι  νόμιμη . « Μπορείς να τηρείς τουs νόμους της πολιτείας » , γράφει ο Ευ. Παπανούτσοs, « και να μην είσαι ακόμα ηθικός άνθρωπος , όπως άλλωστε μπορεί να παραβαίνεις τoυς νόμους της πολιτείας και πάλι να υπάρχεις σαν ηθικός άνθρω¬πος » . Η συμπεριφορά της Αντιγóvης δε διακρίνεται για τη νομιμότητα αλλά αντίθετα προσαρμόζεται σε κάποια υπέρτερη αρχή που , καθώς λέει η ίδια , διακρίνεται όμως για την ηθικότητα  που τελικά την καταξiώνει σαν πρότυπο συμπεριφοράς και ανθρώπου .

7 . Ως προς το αν οι αρχές της ηθικής είναι αναλλοίωτες  ή όχι , αμετάβλητες , όπως  κάποιοι υποστηρίζουν , πρέπει να θεωρήσουμε ότι ανανεώνονται καθώς η γνώση του ανθρώπου διευρύνεται και η διάνοια εξομοιώνεται . Η ηθική αντίληψη , η ηθική συμπεριφορά , εξανθρωπίζεται με το φωτισμό τηs διάνοιας και την πολιτιστική ανύψωση της κοινωνίας . Τα ηθικά μέτρα και τα ηθικά κριτήρια της κοινωνίας και της συνείδησης μεταβάλλονται . Σίγουρα όμως , παρά τις μεταβολές , υπάρχουν αρχές αναλλοίωτες και πανανθρώπινες, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Παναγιωτόπουλος :  « Καμιά ηθική, έξαφνα , σε καμιά εποχή δεν μπορεί να δεχτεί πως το να παραβαίνειs το λόγο σου είναι στοιχείο αρετής , ή το να εξαπατάς το γείτονά σου , ή το να  είσαι βίαιος , άπληστος και τυραννικός , ή το να μη συμπονάς το συνάνθρωπό σου » .

Αθ. Κιτσάκης 

Ερωτήσεις

1 . Να γράψετε την περίληψη του κειμένου σε 100 – 120 λέξεις . 

2 . Ποιος είναι ο τρόπος ανάπτυξης και πώς εξασφαλίζεται η συνοχή της 5ης παραγράφου ; 

3 . Να αναγνωρίσετε το είδος του κειμένου και να αιτιολογήσετε την απάντησή σας . 

4 . Ποιους τρόπους πειθούς χρησιμοποιεί ο συγγραφέας στην 6η παράγραφο ; 

5 . Με ποια νοηματική σχέση συνδέονται η 3η και 4η παράγραφος του κειμένου ; 

6 . « Αν ασφαλώς είναι ανέντιμο να μην πειθαρχώ στους νόμους που προέρχονται από δημοκρατικές  διαδικασίες , είναι περισσότερο αισχρό να πειθαρχώ στους νόμους των τυράννων » : Να αναπτύξετε τη θεματική αυτή περίοδο σε 10 γραμμές με τη μέθοδο της αιτιολόγησης  

Παραγωγή Λόγου

Στις μέρες ιδιαίτερα ανησυχητική είναι η έξαρση της νεανικής παραβατικότητας και εγκληματικής συμπεριφοράς . Σε μια ομιλία σας στη Βουλή των Εφήβων να ερμηνεύσετε το φαινόμενο και να παρουσιάσετε τις προϋποθέσεις διασφάλισης της ευνομίας στην κοινωνία . ( 600 λέξεις )