ΕΘΝΙΣΜΟΣ / ΕΘΝΙΚΙΣΜΟΣ

Ορισμοί

• ΕΘΝΟΣ : Το σύνολο των ανθρώπων που τους συνδέει κοινή πατρίδα , κοινή ιστορία , κοινή παράδοση  και , συνήθως , κοινή θρησκεία και γλώσσα .
• ΕΘΝΙΣΜΟΣ : Η συνείδηση κάποιου ότι ανήκει σε ένα έθνος το οποίο τιμά και υπερασπίζεται ενάντια σε οποιονδήποτε κίνδυνο                              ( πατριωτισμός ) .
• ΕΘΝΙΚΙΣΜΟΣ : Η απόλυτη αφοσίωση και πίστη στο έθνος και η αποκλειστική προσήλωση στα εθνικά ιδανικά και στον εθνικό πολιτισμό που καταλήγει και οδηγεί στην υποτίμηση όλων των άλλων εθνοτήτων .
• ΣΟΒΙΝΙΣΜΟΣ : Ο φανατικός και στείρος εθνικισμός , που οδηγεί στην περιφρόνηση των υπόλοιπων λαών ,   ( τοπικισμός ) 

Αίτια του Εθνικισμού

• Προβολή ακραίων εθνικιστικών τάσεων από τις ηγεσίες > αποπροσανατολισμός του λαού από τα προβλήματα > απόκτηση ψήφων > ικανοποίηση προσωπικών φιλοδοξιών των πολιτικών ( π.χ. Χίτλερ , Μουσολίνι , Παπαδόπουλος ) 
• Πτώση υπαρκτού σοσιαλισμού , διάλυση ομοσπονδιακών κρατών ( Σοβιετική Ένωση , Γιουγκοσλαβία , Τσεχοσλοβακία ) > αναβίωση εθνικιστικών τάσεων που στοχεύουν στην αυτονόμηση ή ανεξαρτητοποίηση   εθνών > τα νέα κράτη έχουν ανάγκη διαμόρφωσης μιας εθνικής ταυτότητας > ανάδειξη εθνικιστικών ιδεολογιών ακόμη και με παραχάραξη της ιστορίας ( Σκόπια ) 
• Κύμα μεταναστών από τις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης και της Μέσης Ανατολής > παράνομη μετανάστευση > αύξηση της ανεργίας και της εγκληματικότητας > ανάπτυξη ξενοφοβικών και εθνικιστικών τάσεων 
• Κυριαρχία της παγκοσμιοποίησης και του αγγλοσαξωνικού τρόπου ζωής > φόβος πολιτισμικής αλλοίωσης > ανάπτυξη εθνικιστικών τάσεων ως αντίδοτο στη διείσδυση των πλούσιων κρατών 
• Οικονομική και πολιτική διείσδυση των πλούσιων κρατών στις αναπτυσσόμενες > εκμετάλλευση του φυσικού πλούτου ( πετρέλαιο , φυσικό αέριο , πολύτιμοι λίθοι ) > πλουτισμός των λίγων και εξαθλίωση των γηγενών > επεμβάσεις στην πολιτική ζωή ( επιβολή δικτατορικών καθεστώτων } > εθνικιστικά ρεύματα με στόχο της ανακατάληψη της οικονομικής και πολιτικής ανεξαρτησίας 
• Φτώχεια και εξαθλίωση του ντόπιου πληθυσμού , ανεργία και δυσκολίες επιβίωσης > έξαρση της αντίδρασης κατά των ξένων 
• Πόλεμος , κατοχή εδαφών , άρνηση παροχής ανεξαρτησίας , αδιαφορία ή υποκριτική συμπεριφορά των μεγάλων δυνάμεων απέναντι στα προβλήματα των λαών ( Παλαιστίνιοι , Τσετσένοι ) 
• Απογοήτευση των πολιτών από την κρατική δυσλειτουργία , τη διαφθορά , την κακή διαχείριση , την έλλειψη κρατικής μέριμνας > επιστροφή στο ένδοξο εθνικό παρελθόν > εύκολη αποδοχή εθνικιστικών ιδεολογιών που προβάλλουν την επανίδρυση του κράτους ( ακροδεξιά κόμματα ) 
• Γενικότερη κρίση ηθικών αξιών και αρχών > υπονόμευση του σεβασμού της ανθρώπινης οντότητας > επιστροφή σε εγωιστικές φυλετικές κοινωνίες
• Κατάρρευση ιδεολογιών ( κομμουνισμός , καπιταλισμός ) κάτω από το βάρος των σύγχρονων προβλημάτων > ανυπαρξία νέων ιδεολογιών > αναζήτηση πιο ριζοσπαστικών ιδεολογικών ερεισμάτων 
• Ψυχολογικά αίτια > θρησκευτικοί και ιδεολογικοί φανατισμοί ( Ισλάμ ) , ομαδικά συμπλέγματα ανωτερότητας ή κατωτερότητας 
• Ιστορικές διαφορές ανάμεσα στα έθνη ( Ελλάδα – Τουρκία ) , πολιτικές και πολιτισμικές διαφορές . 
• Χαμηλό πνευματικό επίπεδο και κατευθυνόμενη παιδεία > ευθύνη του σχολείου που έχει έναν εθνοκεντρικό προσανατολισμό , ευθύνη της οικογένειας και των ΜΜΕ που αδυνατούν να καλλιεργήσουν την κριτική ικανότητα και να μεταδώσουν το σεβασμό στην ιδιαιτερότητα 

   

Επιπτώσεις του εθνικισμού

• Υπερίσχυση συμπλεγμάτων ανωτερότητας και του φόβου για την πολιτισμική ταυτότητα > ρατσισμός > ενίσχυση της βίας και της επιθετικότητας ενάντια σε αλλοεθνείς 
• Αποπροσανατολισμός του λαού από τα πραγματικά προβλήματα > χειραγώγηση και ετεροκατεύθυνση > τυπική συμμετοχή του λαού στα κοινά > αλλοίωση του δημοκρατικού πολιτεύματος  
• Περιθωριοποίηση των εθνών , αδυναμία παρακολούθησης των νέων εξελίξεων > στασιμότητα στην εξέλίξη
• Δυσχεραίνονται οι διεθνείς επαφές > άρνηση συμμετοχής σε διεθνείς οργανισμούς > αδυναμία επίλυσης καίριων προβλημάτων  
• Ναρκοθέτηση κάθε διπλωματικής – διαμεσολαβητικής προσπάθειας για την αποφυγή συρράξεων και πολέμων > πρόκληση πολέμων 
• Απομόνωση της χώρας > προγονοπληξία > αδυναμία παρακολούθησης των πολιτιστικών εξελίξεων και των νέων ρευμάτων > πνευματική οπισθοδρόμηση , δογματισμός 
• Ηθική στασιμότητα > σοβινισμός , ρατσισμός , φανατισμός , μισαλλοδοξία 
• Υποβιβασμός της ανθρώπινης αξίας , καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των ατομικών ελευθεριών , κατάλυση της εθνικής – κοινωνικής ευρυθμίας και διακύβευση της παγκόσμιας ειρήνης 

Η αναγκαιότητα του Εθνισμού Σήμερα 

• Σε κοινωνικό επίπεδο

Θεματική περίοδος : Η εθνική συνείδηση μπορεί να οδηγήσει στην κοινωνική συσπείρωση και να εξασφαλίσει την κοινωνική δικαιοσύνη . 

Σχόλια : Αγαπώ το έθνος μου σημαίνει σέβομαι τους πολίτες που το απαρτίζουν , νιώθω υπεύθυνος απέναντί τους , επιθυμώ τη συνολική τους πρόοδο . Επίσης , σημαίνει πως επαναστατώ όταν αντιλαμβάνομαι πως την ώρα που κάποιοι ζουν στην πολυτέλεια , κάποιοι άλλοι υποφέρουν από την ανέχεια και την εξαθλίωση . Και αυτή η συνείδηση με οδηγεί στο να υιοθετώ την άμιλλα και όχι τον ανταγωνισμό απέναντι στους συμπολίτες μου , τον κοινωνικό διάλογο και όχι την αδιαλλαξία ή την ανένδοτη , ταξική πάλη . Επίσης , σημαίνει πως αποδέχομαι τις δημοκρατικές διαδικασίες , θέτοντας το κοινωνικό συμφέρον πάνω από το ατομικό και απαιτώ την διαμόρφωση μιας κοινωνίας πρόνοιας και αλληλεγγύης με την παροχή δωρεάν παιδείας , ιατρικής περίθαλψης , δικαιώματος εργασίας σε όλους ανεξαιρέτως τους πολίτες . 

• Αναφορικά με τα ανθρώπινα δικαιώματα

Θεματική περίοδος :  Όσο κι αν ο εθνικιστικός παροξυσμός αποτέλεσε και αποτελεί μία από την κύριες αιτίες παραβίασης των δικαιωμάτων αλλοεθνών ανθρώπων , ο υγιής εθνικισμός είναι αυτός που δύναται να προστατεύσει τα ανθρώπινα  δικαιώματα . 

Σχόλια : Η αίσθηση του χρέους απέναντι στο συμπολίτη μας , η ανυπόκριτη και ολόψυχη αγάπη απέναντι στην οικογένεια και το κοινωνικό μας περιβάλλον , ο πόθος για την πρόοδο του συνόλου πάνω στις αρχές της δικαιοσύνης και της ελευθερίας , μας αναγκάζει να γίνουμε προστάτες των δικαιωμάτων και των αλλοεθνών , μεταναστών ή περιθωριοποιημένων ομάδων της χώρας μας . Η εθνική συνείδηση δεν επιτρέπει την πρόταξη του συμφέροντος της χώρας με κάθε μέσο ή κόστος . Επιβάλλει αντίθετα το σεβασμό της διαφορετικότητας , αναγνωρίζει την αξία κάθε ανθρώπου , τη σημασία της πολιτιστικής του υπόστασης . Αυτό οδηγεί στην αγωνιστική ενεργοποίηση για την προστασία των δικαιωμάτων όλων των ανθρώπων σε μία κοινωνία πραγματικά ισότιμη . 

• Σε οικονομικό επίπεδο

 Θεματική περίοδος : Μία προσεκτική ματιά μπορεί να μας πείσει ότι και η οικονομική πρόοδος είναι αποτέλεσμα του υγιούς εθνικισμού . 

Σχόλια : Η πρόταξη του συνολικού συμφέροντος έναντι του ατομικού , η κοινή συμπόρευση και δραστηριοποίηση για την άνθιση της οικονομίας της χώρας μπορεί να είναι το αποτέλεσμα της συνειδητοποίησης ότι μονάχα σε ένα έθνος που συνολικά ακμάζει , μπορούν να υπάρξουν πολίτες οικονομικά και επαγγελματικά ανεπτυγμένοι . Κι αν σήμερα αυτή η διαπίστωση δεν γίνεται ευρέως αποδεκτή , η  ανάπτυξη εθνικής συνείδησης απομακρύνει το σύγχρονο άνθρωπο από τα δεσμά του ατομικισμού του και του προσωπικού του συμφέροντος και υποβάλλει την αίσθηση του χρέους απέναντι στην πατρίδα .

• Σε πολιτικό επίπεδο

Θεματική περίοδος : Η εθνική συνείδηση , εξάλλου , μπορεί να αποτελέσει εγγυητικό παράγοντα ομαλής λειτουργίας των δημοκρατικών θεσμών . 

Σχόλια : Το ενδιαφέρον για την πορεία της χώρας δεν επιτρέπει στον άνθρωπο να υιοθετήσει μία παθητική στάση απέναντι στις αποφάσεις της ηγεσίας , ή να αδιαφορήσει για τα κοινά . Αντίθετα , η αίσθηση της συνυπευθυνότητας για την εξέλιξη του έθνους τού επιβάλλει την ενεργό συμμετοχή , τον έλεγχο των κομμάτων , τη δραστηριοποίηση μέσα από πολιτικά ή συνδικαλιστικά μορφώματα , την έντονη αντίδραση απέναντι σε οτιδήποτε παραβιάζει τις αρχές του Συντάγματος ή βλάπτει την πορεία της χώρας ή και την εικόνα της στο εξωτερικό . Φαινόμενα διαφθοράς , πατρωνίας , πελατειακών σχέσεων , λαϊκισμού , κατασπατάλησης δημοσίου χρήματος ή αναποτελεσματικότητας της ηγεσίας κινούν την οργή του ανθρώπου που αγαπά την πατρίδα του και αισθάνεται υπεύθυνος απέναντι στους συμπολίτες του , κυρίως δε  απέναντι στις ερχόμενες γενιές .

• Σε εθνικό επίπεδο

Θεματική περίοδος : Πλέον προφανές είναι ότι η εθνική συνείδηση είναι αυτή που διαφυλάττει την εθνική ελευθερία . 

Σχόλια : Η αγάπη και η αφοσίωση στην πατρίδα , στην ιστορία του έθνους και στην παράδοσή του  είναι η κινητήρια δύναμη κάθε απελευθερωτικού κινήματος , αλλά και ο παράγοντας που κρατά σε εγρήγορση τους πολίτες κάθε χώρας για τη διαφύλαξη της ανεξαρτησίας τους . Η πράξη αυτοθυσίας την ώρα της μάχης , η συνειδητή στέρηση της ζωής , της οικογένειας , των ανέσεων και των απολαύσεών της  δεν μπορεί παρά να εξηγηθεί ως συναίσθηση του χρέους απέναντι στην οικογένεια , την κοινωνία και γενικότερα το έθνος . 

• Σε διακρατικό επίπεδο – Αναφορικά με την Παγκοσμιοποίηση

Θεματική περίοδος : Στη σύγχρονη παγκοσμιοποιημένη κοινωνία , στην οποία υπάρχει ο κίνδυνος πολιτιστικής αφομοίωσης και οικονομικής άλωσης μέσα στην αμερικανική χοάνη , ένας κίνδυνος ιδιαίτερα απειλητικός για μικρές χώρες , όπως η Ελλάδα , μόνο η εθνική συνείδηση μπορεί να λειτουργήσει προστατευτικά . 

Σχόλια : Η προσήλωση , όχι βέβαια τυφλή και άκριτη αλλά γόνιμη και  δημιουργική , στις αξίες και τις αρχές του έθνους , η αναγνώριση της μητρικής γλώσσας ως φορέα της πολιτιστικής μας ταυτότητας , η γνώση της ιστορίας , η βιωματική επαφή με την παράδοση , η στράτευση όλων των πολιτών για την εσωτερική , οικονομική ενδυνάμωση και την ομαλή λειτουργία των δημοκρατικών θεσμών μπορεί να δημιουργήσει ένα αδιαπέραστο οχύρωμα , όχι βέβαια απομόνωσης αλλά άμυνας , απέναντι στην πλημμυρίδα της παγκοσμιοποίησης , προωθώντας τα εθνικά συμφέροντα , και ταυτόχρονα , ενισχύοντας τη συμμετοχή της χώρας στις παγκόσμιες εξελίξεις . 

Ο ρόλος της παιδείας στην υιοθέτηση του εθνισμού

Θεματική Περίοδος : Είναι προφανές ότι ο ακρογωνιαίος λίθος για την ανάπτυξη υγιούς εθνικής συνείδησης  , η οποία δεν θα μετατρέπεται σε μίσος για τους αλλοεθνείς , είναι η παροχή σφαιρικής , ανθρωπιστικής παιδείας . 

Σχόλια : Αναλυτικότερα , ο ρόλος της παιδείας είναι να φέρει τον άνθρωπο σε ουσιαστική επαφή με τις ρίζες του , να τον οδηγήσει σε μία βιωματική σχέση με την παράδοσή του , να του εμφυσήσει το σεβασμό απέναντι στην ιστορία του έθνους    του , τη γλώσσα  και τους αγώνες των προγόνων του , υπενθυμίζοντάς του όχι πλέον το χρέος ή το καθήκον απέναντι στην πατρίδα , μία έννοια που δημιουργεί αντίδραση  , αλλά την αξία της προσήλωσης στη χώρα και στο συλλογικό συμφέρον , καταπολεμώντας την αδιαφορία , τον ατομικισμό και την απαξίωση των παραδοσιακών αρχών , όπως η θρησκεία , η οικογένεια , το έθνος , ως αναχρονιστικών . Ταυτόχρονα , βέβαια , οφείλει να του μεταδώσει την αρετή της ανεκτικότητας και του σεβασμού απέναντι σε πατριώτες άλλων χωρών , καταδικάζοντας κάθε φανατισμό και μισαλλοδοξία , αποφεύγοντας κάθε τυφλή προσκόλληση στο παρελθόν και βοηθώντας τον να συνειδητοποιήσει ότι αγάπη για την πατρίδα σημαίνει πρώτα από όλα αγάπη για τον συνάνθρωπο , οποιοσδήποτε κι αν είναι αυτός . Στόχος δηλαδή οφείλει να γίνει η αναγωγή  του ανθρώπου σε ύψιστη αξία του σύγχρονου πλαισίου αξιών , δείχνοντας ότι εθνικισμός δεν σημαίνει αντιπαράθεση και εχθρότητα με άλλους λαούς , αλλά δημιουργική συνεργασία και αρμονική συνύπαρξη .