ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ :ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

Κριτήριο Αξιολόγησης

Έλεγχος της Δημοκρατικής Ιδέας

1 . Στη ζωή των λαών έρχεται κάποια στιγμή όπου από έναν αστάθμητο συνειρμό περιστάσεων το κοινωνικό σύνολο καλείται να δώσει εξετάσεις και να αποδείξει αν είναι ώριμο για τη Δημοκρατία . Δεν πρόκειται εδώ για τις ξεκάθαρες εκείνες περιπτώσεις όπου δημοκρατικό και ολιγαρχικό καθεστώς αναμετρώνται , μπαίνουν και τα δυο στην ψηφοδόχο και περιμένουν το αποτέλεσμα της εκλογής . Μήτε για τις άλλο τόσο ξεκάθαρες , δυναμικές έστω , αναμετρήσεις των οδοφραγμάτων . Εκεί ο πολίτης ξέρει καλά ανάμεσα σε τι έχει να διαλέξει . Πρόκειται για τις θολές , τις ύπουλες καταστάσεις ,όπου πίσω από τις λέξεις κρύβονται έννοιες φευγαλέες , όπου άλλο ζητάς και άλλο βρίσκεις , όπου διαλέγεις χωρίς να ξέρεις τι ακριβώς διαλέγεις . Η εποχή μας , μέγας δάσκαλος στις διφορούμενες έννοιες , διαπρέπει και σε απατηλές προτάσεις εκλογής .

2 . Πολλοί νομίζουν πως η Δημοκρατία είναι ένα πολίτευμα . Δεν ξέρουν πως πρόκειται γι’ απόληξη κι όχι για αφετηρία . Γίνεσαι άξιος να υψωθείς ως τη δημοκρατική ιδέα όταν έχεις πριν διανύσει κάποια στάδια εσωτερικού εκπολιτισμού . Μια Δημοκρατία στους κάφρους είναι αδιανόητη , ενώ είναι νοητά εκεί όλα τα άλλα καθεστώτα , ιδιαίτερα τα αριστοκρατικά …

3 . Κάθε φορά που εκδηλώνεται ή που υποβόσκει μια κρίση της δημοκρατικής ιδέας , πρέπει να ψάχνουμε να βρούμε αν τα αίτια είναι εξωτερικά ή εσωτερικά , μ’ άλλα λόγια αν φταίνε οι ιστορικές συνθήκες ή μήπως υπάρχει μια ανεπάρκεια μέσα στα άτομα – φορείς της ιδέας . Βεβαίως , οι συνθήκες αυτές δεν είναι ποτέ απόλυτες , ιδιαίτερα η δεύτερη . Δεν φταίνε ποτέ όλοι οι πολίτες για την κάμψη της δημοκρατικής αρετής . Επειδή όμως οι λαοί σαν ιστορικές μονάδες χαρακτηρίζονται από την πλειοψηφία τους , ή – στο πρακτικό επίπεδο – έστω κι από την σχετική πλειοψηφία , σε περίπτωση τέτοια πρέπει να αναρωτιόμαστε μήπως υστερεί κάτι στην ίδια την ωριμότητα των λαών αυτών . Μήπως δεν έχει συμπληρωθεί η διαδρομή που θα τους έκανε άξιους της Δημοκρατίας

4 . Μου έχει τύχει πάμπολλες φορές , σε συζήτηση όχι διαλογική αλλά σε κύκλο , να ακούσω κάποιον να λέει όταν οι διαπιστώσεις φαίνονται να φτάνουν σε αδιέξοδο : « Μωρέ , εμάς μας χρειάζεται δικτατορία » , και οι δυο – τρεις άλλοι γύρω να συμφωνούν , κουνώντας επιδοκιμαστικά το κεφάλι . Τότε κάτι μαραίνεται μέσα μου , με κυριεύει αθυμία . Όχι γιατί οι άνθρωποι αυτοί , βρίσκονται , κατά τη γνώμη μου , σε πλάνη . Αλλά γιατί βλέπω πόσο εύκολα , απεμπολούν τα άτομα τις ελευθερίες τους , τα ευγενέστερα δικαιώματά τους , ό,τι με τόσους αγώνες έχει κατακτηθεί στο μάκρος της ιστορίας , με τόσο αίμα . Απεμπολούν δηλαδή την ανθρώπινη αξιοπρέπεια …

5 . Για να γίνει ένας λαός άξιος της Δημοκρατίας , πρέπει να πάψει πρώτα να πιστεύει στο χωροφύλακα . Να βλέπει σ’ αυτόν το σύμβολο της εξουσίας κι όχι την ενσάρκωσή της . Να μην τον κρίνει απαραίτητο στο κάθε του βήμα , επιτηρητή και παρατηρητή . Ένας λαός άξιος της Δημοκρατίας δίνει εξετάσεις καθημερινά . Όχι μόνο μπροστά στην κάλπη : δίνει εξετάσεις στα πιο μικρά πράγματα της καθημερινής ζωής : …πιστεύει πως έχει πρώτα καθήκοντα κι έπειτα δικαιώματα . Η κοινωνική αγωγή είναι αναγκαία προϋπόθεση της δημοκρατίας …

6 . Υπάρχει όμως κι ένα άλλο στάδιο βαρβαρότητας που πρέπει να ξεπεραστεί για να είναι ένας λαός άξιος της δημοκρατίας : Το στάδιο του θαυμασμού προς τη βαναυσότητα . Χοντρή πλάνη να την περνάει κανείς για δύναμη . Συναντούμε κοινωνικά σύνολα που δεν ξέρουν , δεν υποπτεύονται τι κρύβεται πίσω από τη βαναυσότητα : πόση ουσιαστική αδυναμία , πόση ανάγκη για άμυνα , πόση μεταμφιεσμένη μνησικακία , πόσα συμπλέγματα , πόση περιφρόνηση προς το ανθρώπινο γένος , πόσοι παράγοντες αστάθμητοι και σκοτεινοί . Η πραγματική δύναμη είναι κάτι πολύ πιο δύσκολα εξακριβώσιμο απ’ ότι πιστεύει ο κόσμος . Εμφανίζεται αθόρυβη και σεμνή , εκεί που κανένας σχεδόν δεν το φαντάζεται … Γιατί δύναμη ανθρώπου θα πει ένα μόνο : δύναμη ψυχής . Κι αυτή φανερώνεται στη μοναξιά και στον κατατρεγμό , όχι στην αγορά και στο θρίαμβο .

7 . Η δημοκρατία περνάει στον καιρό μας και δοκιμασία και κρίση . Το πρόβλημά της είναι σύνθετο . Δοκιμασία για τη δημοκρατία είναι και η ανάγκη να κυβερνήσει ανθρώπινα σύνολα τεράστια , που ξεπερνάνε τα φυσικά της μέτρα . Γιατί το δημοκρατικό πολίτευμα είναι εφικτό εκεί όπου όλα βρίσκονται στα μέτρα του ανθρώπου , όπου η άσκηση της εξουσίας και ο έλεγχος είναι άμεσα ή σχεδόν άμεσα , όπου το άτομο έχει υπόσταση , δεν μεταβάλλεται σε απρόσωπη μονάδα μέσα σε αστρονομικό αριθμό . Το αν θα μπορέσει να περισωθεί η μονάδα μέσα στον ωκεάνιο ανθρώπινο σύνολο της σημερινής και της αυριανής εποχής , είναι κάτι που θα το ιδούν όσοι επιζήσουν κι αυτοί που θα έρθουν …

Άγγελος Τερζάκης

Ερωτήσεις

1 . Να δώσετε την περίληψη του κειμένου σε 100 – 120 λέξεις .

2 . Ποια πορεία συλλογισμού ακολουθεί ο συγγραφέας στην 4^η παράγραφο του κειμένου ;

3 . Ποια είναι τα δομικά μέρη και ποιος ο τρόπος ανάπτυξης της 2^ης παραγράφου ;

4 . Σε ποιο γραμματειακό είδος ανήκει το κείμενο ; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας .

5 . « Πολλοί νομίζουν ότι η δημοκρατία είναι πολίτευμα . Δεν ξέρουν πως πρόκειται γι’ απόληξη κι όχι για αφετηρία » : Να αναπτύξετε σε μια παράγραφο την άποψη του συγγραφέα .

6 . Το δοκίμιο είναι και γέφυρα επικοινωνίας σοβαρών συγγραφέων με απλούστερους αναγνώστες . Να εντοπίσετε στο κείμενο διάφορα μέσα με τα οποία ο συγγραφέας επιδιώκει να κάνει το κείμενό του πιο σαφές , πιο ζωντανό ώστε να επικοινωνήσει με τον αναγνώστη .

7 . Με ποιους τρόπους μπορούμε να πούμε ότι μας διδάσκει το συγκεκριμένο κείμενο ;

Παραγωγή Λόγου

Παρά το γεγονός ότι η αξία του δημοκρατικού πολιτεύματος δεν αμφισβητείται , η δημοκρατία σήμερα περνά κρίση κυρίως στην έλλειψη δημοκρατικής συνείδησης των πολιτών .

α .  Ποιος πιστεύετε ότι πρέπει να είναι ο ρόλος της οικογένειας στη διαμόρφωση δημοκρατικής συνείδησης των αυριανών πολιτών ;

β . Με δεδομένο ότι ζούμε σε μια υλιστική και καταναλωτική κοινωνία , εξετάστε τη σχέση αυτού του στοιχείου με τη δημοκρατική συνείδηση του σημερινού πολίτη .

Να αναπτύξετε τις θέσεις σας με άξονα τα ερωτήματα αυτά σε ένα δοκίμιο πειθούς – αποδεικτικό ( 600 λέξεις )